Zmiany w opłatach za śmieci i gospodarce odpadami

Najnowsza nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach ma na celu ograniczenie wzrostu kosztów gospodarowania odpadami komunalnymi. O ustalenie maksymalnej wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi obliczanej na podstawie metody "od ilości zużytej wody" oraz odejście od zasady zbiorowej odpowiedzialności za niesegregowanie odpadów w budynkach wielorodzinnych postulowali zarówno przedstawiciele gmin, jak i sami mieszkańcy.

Problem ze śmieciami w blokowiskach

Niestety w budynkach wielorodzinnych częstym zjawiskiem jest brak segregacji odpadów przez ich mieszkańców. Choć segregowanie odpadów i ich dalszy recykling jest przedmiotem wielu kampanii społecznych oraz swoistą modą na bycie "pro-eko", to dla wielu osób jest to po prostu kolejny nieprzyjemny obowiązek, którego starają się unikać. Warto jednak pamiętać, iż od 1 stycznia 2020 r. segregacja odpadów komunalnych jest obowiązkowa. Brak takiej segregacji powoduje wzrost opłaty za śmieci. Poprawność segregacji weryfikuje bezpośrednio firma, która zajmuje się wywozem śmieci na danym terenie i o ewentualnych nieprawidłowościach powiadamia wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, który wszczyna w tej sprawie postępowanie w sprawie określenia wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Taka podwyższona opłata może wynieść od 2-krotności do 4-krotności normalnej stawki. Pewne uprawnienia w zakresie karania osób niewłaściwie postępujących z odpadami komunalnymi mają obecnie również strażnicy miejscy (gminni). Przepisy rozporządzenia w sprawie wykroczeń, za które strażnicy straży gminnych są uprawnieni do nakładania grzywien w drodze mandatu karnego, umożliwiają im nakładanie mandatów w wysokości do 500 zł m.in. za brak wyposażenia nieruchomości w odpowiednie pojemniki na śmieci czy też za brak selektywnej zbiórki odpadów.

Mieszkańcy budynków wielorodzinnych korzystają ze wspólnych pojemników do zbierania odpadów. Gdy część mieszkańców nie segreguje odpadów, naliczana jest opłata według wyższej stawki, ustalonej przez radę gminy (tj. stawki za odpady zmieszane) dla całej nieruchomości (i wszystkich mieszkańców). W takim przypadku mamy do czynienia z tzw. odpowiedzialnością zbiorową. Powyższą kwestię rozwiązać mają znowelizowane przepisy ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. z 2021 r. poz. 888 ze zm.), które w tym zakresie zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2022 r. Mieszkańcy budynków wielolokalowych będą mogli być indywidualnie rozliczani z obowiązku selektywnego zbierania odpadów (gmina w porozumieniu z właścicielem nieruchomości będzie mogła wdrożyć systemy, które pozwolą na rozlicznie poszczególnych mieszkańców np. bloku z obowiązku selektywnego zbierania odpadów). W tym celu będą musiały zostać wdrożone systemy identyfikacji odpadów komunalnych (np. za pomocą kodów kreskowych na workach), aby ich poszczególne frakcje mogły zostać przypisane poszczególnym mieszkańcom, którzy w przypadku braku segregacji odpadów będą mogli być indywidualnie rozliczani i karani. Gminy będą mogły podjąć takie uchwały odnośnie wszystkich nieruchomości na ich terenie lub tylko dla wybranych (tych, które zapewnią możliwość identyfikacji odpadów).

Maksymalna stawka przy metodzie "od zużycia wody"

Rada gminy może zróżnicować stawki opłaty w zależności od powierzchni lokalu mieszkalnego, liczby mieszkańców zamieszkujących nieruchomość, odbierania odpadów z terenów wiejskich lub miejskich, a także od rodzaju zabudowy. Rada gminy może stosować łącznie różne kryteria różnicujące stawki opłaty. W przypadku nieruchomości, na której nie zamieszkują mieszkańcy, opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi iloczyn zadeklarowanej liczby pojemników lub worków, przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych powstających na danej nieruchomości, oraz stawki opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. Eksperci uznają, iż najbardziej sprawiedliwe rozwiązanie spośród przewidzianych przez ustawodawcę, to rozliczanie opłat za śmieci od ilości zużytej wody, gdyż jako jedyne daje mieszkańcom realny wpływ na wysokość ponoszonych opłat za odbiór śmieci. Racjonalne zużycie wody i jej oszczędzanie może przełożyć się na zmniejszenie wysokości opłat za śmieci. Metoda ta sprawdza się również w przypadku okresowych zmian w ilości osób zamieszkujących daną nieruchomość. W omawianej nowelizacji ustawodawca postanowił wprowadzić maksymalną wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi obliczanej na podstawie metody "od ilości zużytej wody", w odpowiedzi na wysokie podwyżki tej opłaty w niektórych miastach. Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi ustalana na podstawie tej metody nie może wynosić więcej niż 7,8% dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem za gospodarstwo domowe (jest to ok. 150 zł). Powyższa zmiana obowiązuje od 23 września br. Przy czym, jeżeli uchwała rady gminy odnośnie tej stawki została podjęta przed wejściem w życie zmian w ustawie o utrzymaniu czystości (...), wówczas zachowuje ona moc do dnia wejścia w życie nowej uchwały.

Stawka dla nieruchomości niezamieszkałych

Na mocy innych zmian w ustawie o utrzymaniu czystości (...) podwyższona została maksymalna stawka opłaty za odpady komunalne dla nieruchomości niezamieszkałych (w tym firmowych, na których wytwarzane są odpady komunalne). W przypadku takich nieruchomości opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowi iloczyn zadeklarowanej liczby pojemników lub worków, przeznaczonych do zbierania odpadów komunalnych powstających na danej nieruchomości, oraz stawki opłaty. Stawka tej opłaty może po zmianach wynieść maksymalnie 1,3% dochodu rozporządzalnego na 1 osobę ogółem za pojemnik lub worek o pojemności 120 l. Za pojemniki lub worki o mniejszej lub większej pojemności stawki opłat ustala się w wysokości proporcjonalnej do ich pojemności.

Od 1 stycznia 2022 r. właściciele nieruchomości rekreacyjno-letniskowych będą mogli rozliczać się z opłaty za odpady komunalne jak właściciele nieruchomości niezamieszkałych, czyli według stawki od pojemnika.

Rady gmin mogą podjąć uchwałę o objęciu nieruchomości niezamieszkanych komunalnym systemem odbierania odpadów. Właściciele tych nieruchomości w ciągu 60 dni od dnia ogłoszenia takiej uchwały mogą złożyć wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta pisemne oświadczenie o wyłączeniu się z tego systemu. W oświadczeniu właściciel takiej nieruchomości wskazuje gminną jednostkę organizacyjną lub przedsiębiorcę, z którym zawarł umowę na odbiór odpadów. Na mocy przepisów przejściowych nowelizowanej ustawy w sytuacji, gdy rada gminy podjęła uchwałę o objęciu tych nieruchomości gminnym systemem odbioru odpadów przed wejściem w życie nowych przepisów, właściciele tych nieruchomości pozostają objęci tym systemem do dnia, w którym zacznie obowiązywać nowa umowa w sprawie zamówienia publicznego na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, na których nie zamieszkują mieszkańcy.