Uchylenie obowiązku przeprowadzenia badań wstępnych i szkolenia bhp

Pracodawca nie może dopuścić pracownika do wykonywania pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku. Nie może też akceptować świadczenia pracy przez pracownika, który nie został przeszkolony z zakresu bhp. Od obowiązku skierowania pracownika na badania wstępne i odbycia szkolenia bhp istnieją jednak wyjątki.

Podjęcie pracy bez nowych badań

Pracodawca nie może dopuścić pracownika do wykonywania pracy bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku (art. 229 § 4 K.p.). W tym celu kieruje pracownika m.in. na wstępne badania profilaktyczne. Zgodnie z art. 229 § 1 K.p. badaniom tym podlegają:

• osoby przyjmowane do pracy,
• pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowisko pracy oraz pozostali pracownicy przenoszeni na stanowiska, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

W Kodeksie pracy przewidziano jednak pewne wyjątki od obowiązku wykonania badań wstępnych. Jak stanowi art. 229 § 1¹ K.p., takim badaniom nie podlegają osoby przyjmowane do pracy:

• u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, w ciągu 30 dni po rozwiązaniu poprzedniej umowy o pracę,
• u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie wystawionym przez poprzedniego pracodawcę, a nowy pracodawca stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na oferowanym przez niego stanowisku pracy.

Regulacja przedstawiona w drugim odnośniku dotyczy odpowiednio osób pozostających w równoległym stosunku pracy. Nie ma natomiast zastosowania w razie zatrudnienia pracownika w celu wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.

W aktualnym stanie prawnym w przypadku badań okresowych i kontrolnych nie występują przesłanki uchylenia obowiązku wykonywania tych badań. Przez pewien czas taką możliwość - w odniesieniu do badań okresowych - przewidywały przepisy związane z wprowadzeniem stanu zagrożenia epidemicznego i epidemii w związku z COVID-19.

Wstępne i okresowe szkolenia bhp

Pracownik nie może wykonywać pracy na danym stanowisku, jeżeli nie jest przeszkolony z zakresu bhp. Takie szkolenia - wstępne i okresowe - powinien zapewnić mu pracodawca. Nie zawsze jednak występuje obowiązek ich przeprowadzenia.

Wstępne szkolenie bhp - przeprowadzane zasadniczo przed dopuszczeniem pracownika do pracy - nie jest wymagane, gdy podejmuje on pracę na tym samym stanowisku, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę (art. 237³ K.p.). Szkolenie okresowe nie jest natomiast konieczne w przypadku pracownika:

• na stanowisku administracyjno-biurowym, gdy rodzaj przeważającej działalności pracodawcy (w rozumieniu przepisów o statystyce publicznej) znajduje się w grupie działalności, dla której ustalono maksymalnie trzecią kategorię ryzyka,
• w przypadku pierwszego szkolenia okresowego - jeżeli pracownik przedłożył aktualne zaświadczenie o odbyciu w okresie, w którym należy przeprowadzić pierwsze szkolenie, szkolenia okresowego u innego pracodawcy lub odbył w tym okresie szkolenie okresowe wymagane na innym stanowisku, ale według programu uwzględniającego zakres tematyczny szkolenia okresowego na nowym stanowisku pracy.

W przypadku gdy rodzaj przeważającej działalności pracodawcy zostanie zakwalifikowany do wyższej niż trzeciej kategorii ryzyka, okresowe szkolenie bhp trzeba przeprowadzić w ciągu 6 miesięcy od dnia ustalenia tej wyższej kategorii. Taki sam termin obowiązuje w sytuacji, gdy konieczność odbywania szkoleń okresowych została ustalona na podstawie oceny ryzyka zawodowego (co wyłącza możliwość zwolnienia z tych szkoleń).

Należy nadmienić, że przesłanka uchylenia obowiązku wykonania szkoleń bhp wskazana w drugim odnośniku wynika z § 15 ust. 5 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie szkolenia w dziedzinie bhp (Dz. U. z 2004 r. nr 180, poz. 1860 ze zm.).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465)