Pożyczka udzielona innej jednostce - ujęcie w księgach i wycena na dzień bilansowy

Udzieliliśmy pożyczki innej spółce z nami niepowiązanej. Umowę pożyczki zawarliśmy 5 grudnia 2023 r. W dniu 6 grudnia 2023 r. przekazaliśmy środki pieniężne na rachunek pożyczkobiorcy. Kiedy zaksięgować udzielenie pożyczki - w momencie zawarcia umowy, czy przelewu środków?

Udzielane przez jednostki pożyczki stanowią aktywa finansowe zaliczane do inwestycji. W bilansie sporządzanym według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości aktywa finansowe prezentuje się w podziale na długoterminowe i krótkoterminowe. Do długoterminowych aktywów finansowych zalicza się aktywa płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w okresie przekraczającym 12 miesięcy od dnia bilansowego, a do krótkoterminowych aktywów finansowych zalicza się aktywa płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego.

Z treści pytania wynika, że jednostka udzieliła innej jednostce pożyczki z terminem spłaty przypadającym na grudzień 2024 r., czyli za 12 miesięcy. Dlatego pożyczkę należy zakwalifikować do krótkoterminowych aktywów finansowych, gdyż jej spłata nastąpi w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego.

Udzieloną pożyczkę, stosownie do art. 28 ust. 11 pkt 2 ustawy o rachunkowości, ujmuje się w księgach rachunkowych na dzień jej powstania w wartości nominalnej. Za datę ujęcia pożyczki w księgach należy przyjąć datę przekazania środków pieniężnych przelewem bankowym na rachunek bankowy pożyczkobiorcy, a nie datę zawarcia samej umowy pożyczki. Jak wynika bowiem z § 13 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz. U. z 2017 r. poz. 277), aktywa finansowe wprowadza się do ksiąg rachunkowych na dzień zawarcia kontraktu w cenie nabycia, to jest w wartości godziwej poniesionych wydatków lub przekazanych w zamian innych składników majątkowych. Samo podpisanie umowy pożyczki nie powoduje zapisów w księgach rachunkowych. Dopiero przekazanie pożyczki na rachunek bankowy pożyczkobiorcy powoduje w jednostce powstanie należności i wypływ środków z rachunku bieżącego.

Według umowy pożyczka udzielona innej jednostce zostanie spłacona w grudniu 2024 r. wraz odsetkami. Czy na koniec 2023 r. powinniśmy naliczyć odsetki od tej pożyczki? Sprawozdanie finansowe za 2023 r. sporządzamy według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości.

Jeżeli jednostka nie stosuje rozporządzenia w sprawie instrumentów finansowych, to do wyceny należności z tytułu pożyczek stosuje art. 28 ust. 1 ustawy o rachunkowości. W świetle art. 28 ust. 1 pkt 7 i 7a tej ustawy, należności i pożyczki zaliczone do aktywów finansowych mogą być wyceniane nie później niż na dzień bilansowy:

• w kwocie wymaganej zapłaty (z zachowaniem zasady ostrożności) lub
• w skorygowanej cenie nabycia, lub w wartości rynkowej lub inaczej określonej wartości godziwej, jeżeli jednostka przeznacza je do sprzedaży w okresie do 3 miesięcy.

Wyboru sposobu wyceny należności i pożyczek zaliczonych do aktywów finansowych dokonuje kierownik jednostki i zapisuje w polityce rachunkowości.

Najczęściej stosowaną przez jednostki metodą wyceny bilansowej udzielonych pożyczek jest wycena w kwocie wymaganej zapłaty. Oznacza to, że pożyczkę wykazuje się w bilansie wraz z należnymi odsetkami. Zalicza się do nich zarówno odsetki naliczone, czyli stanowiące należność, jak i odsetki, które nie wymagają jeszcze zgodnie z umową zapłaty, lecz dotyczą danego roku obrotowego.

Uwaga: Jednostki mikro do wyceny udzielonych pożyczek stosują zawsze kwotę wymaganej zapłaty z zachowaniem ostrożności, gdyż na podstawie art. 28a ustawy o rachunkowości jednostki te nie mogą wyceniać aktywów i pasywów według wartości godziwej i skorygowanej ceny nabycia.

Odsetki od udzielonej pożyczki ujmuje się bowiem w księgach rachunkowych zgodnie z bilansową zasadą memoriału, tzn. zalicza się je do przychodów roku obrotowego, którego dotyczą, niezależnie od terminu ich zapłaty (por. art. 6 ust. 1 ustawy o rachunkowości).

Naliczone na dzień bilansowy odsetki od pożyczki odnosi się w księgach rachunkowych na konto przychodów finansowych.

Odsetki przypadające za okres do dnia bilansowego, lecz zgodnie z umową niewymagające zapłaty, można także ująć w księgach rachunkowych, zapisem po stronie Wn konta 65-1 "Inne rozliczenia międzyokresowe", w korespondencji ze stroną Ma konta 75-0.

Zarachowane zgodnie z zasadą memoriału na dobro przychodów finansowych odsetki od udzielonych pożyczek, które nie stanowią jeszcze prawnie należności jednostki, można wykazać w bilansie sporządzanym według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości, wraz z kwotą udzielonej pożyczki, w pozycji B.III.1 lit. b) aktywów bilansu lub jako krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe w pozycji B.IV aktywów bilansu.

Przykład

I. Założenia:

1. Jednostka udzieliła pożyczki innej jednostce w dniu 6 grudnia 20XX r. Według postanowień umowy pożyczka w kwocie: 100.000 zł zostanie spłacona jednorazowo w dniu 29 grudnia 20XX+1 r. wraz z odsetkami. Oprocentowanie pożyczki w skali roku wynosi: 7%.
2. Zgodnie z polityką rachunkowości jednostki, udzielone pożyczki wycenia się na dzień bilansowy w kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem zasady ostrożności, a sprawozdanie finansowe sporządza się według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości.
3. Jednostka naliczyła na dzień bilansowy, tj. 31 grudnia 20XX r., należne za ten rok odsetki od udzielonej pożyczki za okres od 7 grudnia 20XX r. do 31 grudnia 20XX r.: 100.000 zł × 7% : 365 dni × 25 dni = 479,45 zł.

II. Dekretacja:

III. Księgowania:

Wartość pożyczki na dzień bilansowy w kwocie wymaganej zapłaty wynosi: 100.479,45 zł. Kwotę tę jednostka sporządzająca sprawozdanie finansowe według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości zaprezentuje w aktywach bilansu, jako krótkoterminowe aktywa finansowe w pozostałych jednostkach, w pozycji B.III.1.lit. b) w wierszu: udzielone pożyczki. Termin spłaty pożyczki wraz z odsetkami przypada bowiem na 29 grudnia 20XX+1 r.