Zmiany do ustawy o rachunkowości i ich wpływ na sprawozdanie finansowe za 2024 r.

W dniu 21 listopada 2024 r. Sejm RP przyjął ustawę o zmianie ustawy o rachunkowości, ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym oraz niektórych innych ustaw (druk nr 726), dalej zwaną ustawą zmieniającą. Co do zasady ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z pewnymi wyjątkami.

Celem regulacji jest implementacja do krajowego porządku prawnego:

• dyrektywy delegowanej Komisji (UE) 2023/2775 z dnia 17 października 2023 r. zmieniającej dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/34/UE w odniesieniu do dostosowania kryteriów wielkości przedsiębiorstwa dla mikro-, małych, średnich i dużych jednostek lub grup (Dz. Urz. UE L 2023/2775 z 2023 r.), zwanej dalej dyrektywą delegowaną,
• dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2464 z dnia 14 grudnia 2022 r. w sprawie zmiany rozporządzenia (UE) nr 537/2014, dyrektywy 2004/109/WE, dyrektywy 2006/43/WE oraz dyrektywy 2013/34/UE w odniesieniu do sprawozdawczości przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (Dz. Urz. UE L 322 z 2022 r.), zwanej dalej dyrektywą CSRD.

W związku z wdrożeniem dyrektywy CSRD do prawa krajowego ustawa zmieniająca zakłada wprowadzenie do ustawy o rachunkowości nowego rozdziału 6c "Sprawozdawczość zrównoważonego rozwoju". Natomiast do najważniejszych zmian wynikających z dyrektywy delegowanej należą:

1) podniesienie co do zasady o 25% progów definiujących poszczególne kategorie jednostek, progów określających obowiązek poddania badaniu sprawozdania finansowego, a także progów w przepisach regulujących zwolnienie ze sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego,

2) podniesienie o 25% (tj. z 2 mln zł do 2,5 mln zł) wysokości przychodów netto ze sprzedaży, których przekroczenie powoduje obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych i stosowania ustawy o rachunkowości,

3) podniesienie o około 25% wysokości kryteriów przychodów netto ze sprzedaży oraz sumy aktywów bilansu, których spełnienie umożliwia jednostkom stosowanie niektórych uproszczeń,

4) wprowadzenie do słowniczka ustawy o rachunkowości pojęć jednostki mikro i jednostki małej oraz zmiana koncepcji pojęcia tych jednostek,

5) wprowadzenie do słowniczka ustawy o rachunkowości pojęć jednostki średniej i jednostki dużej oraz określenie warunków uzyskiwania i utraty statusu takich jednostek,

6) ujednolicenie zakresu pojęcia przychodów netto ze sprzedaży (usunięcie z tej kategorii materiałów i przychodów z operacji finansowych).

Charakterystykę poszczególnych kategorii jednostek według ustawy zmieniającej przedstawia poniższa tabela.

Ustawa zmieniająca w odniesieniu do ustawy o rachunkowości zawiera także zmianę przepisów, których bezpośrednim celem nie jest wdrożenie przepisów prawa UE, ale które pośrednio są konsekwencją podniesienia progów w dyrektywie delegowanej. Do najważniejszych zmian należą:

a) podniesienie o 25% wysokości przychodów netto ze sprzedaży, których przekroczenie powoduje obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych i stosowania ustawy o rachunkowości;

b) podniesienie o około 25 % wysokości kryteriów przychodów netto ze sprzedaży oraz sumy aktywów bilansu, którego spełnienie umożliwia jednostkom stosowanie następujących uproszczeń:

• klasyfikowanie umów leasingu finansowego według kryteriów określonych przepisami prawa podatkowego, a nie ustawy o rachunkowości (por. art. 3 ust. 6 ustawy o rachunkowości),
• zaniechanie tworzenia rezerw i aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego (art. 37 ust. 10 ustawy o rachunkowości),
• stosowanie do wyceny instrumentów finansowych wyłącznie przepisów ustawy o rachunkowości zamiast przepisów odpowiedniego rozporządzenia Ministra Finansów (por. art. 28b ust. 1 ustawy o rachunkowości),
• stosowanie uproszczonego sposobu obliczania kosztu wytworzenia produktu (por. art. 28 ust. 4a ustawy o rachunkowości).

Co istotne z punktu widzenia sprawozdań finansowych sporządzanych za 2024 r., według art. 14 ust. 3 ustawy zmieniającej, przepisy art. 3 ust. 1 pkt 1a-1e, pkt 30a i pkt 32 lit. b, ust. 1h, 1i, 3 i 6, art. 7 ust. 2b i 2c, art. 28 ust. 4a, art. 28a, art. 28b, art. 32 ust. 7 i 8, art. 37 ust. 10, art. 39 ust. 6 i 7, art. 42 ust. 2, art. 45 ust. 3 i 3a, art. 49 ust. 4, art. 49a, art. 49c, art. 55 ust. 2a, art. 56 ust. 1 pkt 1 lit. a i b, pkt 2 lit. a i b, ust. 1b, art. 63f ust. 1 pkt 1 i 2, art. 64 ust. 7 oraz art. 80 ust. 4 i 5 ustawy o rachunkowości w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą, oraz przepisy załączników nr 1, 4 i 5 do ustawy o rachunkowości, w brzmieniu nadanym ustawą zmieniającą, będą miały zastosowanie po raz pierwszy do sprawozdań sporządzonych za rok obrotowy rozpoczynający się po dniu 31 grudnia 2023 r. Z kolei według art. 14 ust. 4 ustawy zmieniającej, przepisy art. 3 ust. 1a-1e, art. 7 ust. 2a, art. 37 ust. 11, art. 47 ust. 3a, art. 48a ust. 3 i 4, art. 48b ust. 4 i 5, art. 49b, art. 55 ust. 2b-2e oraz art. 56 ust. 4 uchylane ustawą zmieniającą nie będą miały zastosowania do sprawozdań sporządzonych za rok obrotowy rozpoczynający się po dniu 31 grudnia 2023 r.

Warto zwrócić uwagę na fakt, iż Ministerstwo Finansów na stronie internetowej https://www.gov.pl/web/kas/struktury-e-sprawozdan opublikowało nowe struktury logiczne w wersji v1-3 dla sprawozdań finansowych sporządzanych według załączników nr 1, 4, 5 oraz 6 do ustawy o rachunkowości. Nowe struktury logiczne w wersji 1-3 mają zastosowanie do sprawozdań sporządzanych za lata obrotowe, które rozpoczęły się po 1 stycznia 2024 r. albo później.