Przepisy dyrektywy VAT, a także zasady pewności prawa i proporcjonalności stoją na przeszkodzie przepisom krajowym, które zgodnie z ich wykładnią dokonaną przez organy podatkowe i sądy krajowe przewidują możliwość wykreślenia podatnika z rejestru VAT z tego względu, że uchybił on obowiązkom z tytułu VAT, bez zbadania charakteru popełnionych naruszeń i zachowania danego podatnika. Tak uznał TSUE w wyroku z dnia 3 kwietnia 2025 r., w sprawie C-164/24.
Sprawa dotyczyła spółki bułgarskiej, która prowadziła działalność w branży budowlanej do 2019 r. W 2022 r. spółka ta została poddana kontroli podatkowej, w następstwie której organ podatkowy decyzją wykreślił tę spółkę z rejestru VAT. Organ ten stwierdził, że spółka systematycznie nie przestrzegała swoich obowiązków, ponieważ nie zapłaciła zadeklarowanego i należnego VAT za łącznie pięć okresów rozliczeniowych od dnia 1 września 2013 r. do dnia 30 czerwca 2018 r.
Sprawa ostatecznie trafiła do Sądu, który postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do TSUE z pytaniami prejudycjalnymi, czy przepisy dyrektywy zezwalają na wykluczenie z systemu VAT w przypadku formalnych naruszeń prawa - bez uwzględnienia czasu popełnienia naruszenia, charakteru naruszenia, innego zachowania podatnika i istnienia innych subiektywnych okoliczności, takich jak istnienie sporu gospodarczego dotyczącego niezapłacenia należnego VAT w terminie, oraz czy zezwalają na wykluczenie podatnika z systemu VAT, wraz z naliczeniem odsetek za nieterminowe uiszczenie podatku - bez obowiązku przeprowadzenia przez organ skarbowy analizy dotyczącej rodzaju i charakteru działalności podatnika, jego zachowania oraz dotkliwości każdego z tych środków.
TSUE przypomniał, że przy dokonywaniu wyboru sankcji, państwa UE są zobowiązane do przestrzegania zasady skuteczności, która wymaga ustanowienia sankcji skutecznych i odstraszających w celu zwalczania naruszeń zharmonizowanych zasad w dziedzinie VAT oraz ochrony interesów finansowych Unii. Tymczasem wykreślenia z rejestru VAT przewidzianego w przepisach krajowych w odniesieniu do podatników, którzy naruszyli swoje obowiązki z tytułu VAT, bez zbadania charakteru popełnionych naruszeń, nie można uznać za sankcję zgodną z zasadami i wymogami przepisów dyrektywy VAT. Biorąc pod uwagę istotną rolę, jaką odgrywa NIP w odniesieniu do dowodu statusu podatkowego podatnika, a także rzeczywisty charakter dokonanych transakcji, nabywcy towarów i odbiorcy usług świadczonych przez podatnika, który został wykreślony z rejestru VAT, a zatem nie posiada ważnego NIP do celów VAT, nie będą mieli w szczególności pewności co do możliwości wykazania, że mają prawo do odliczenia VAT naliczonego przy tej dostawie towarów lub świadczeniu usług. W tych okolicznościach potencjalni nabywcy towarów i odbiorcy usług mogliby zostać zniechęceni do zawierania transakcji z podatnikiem wykreślonym z rejestru VAT.
Ta negatywna, praktyczna konsekwencja wykreślenia z rejestru VAT oznacza, że podatnik mógłby zostać skłoniony do zakończenia swojej działalności, a zatem jest zbliżona do czasowego lub stałego zakazu prowadzenia tej działalności. Wynika z tego, że gdyby wykreślenie z rejestru VAT było postrzegane jako sankcja za powtarzające się naruszenie przez podatnika obowiązków z tytułu VAT, byłaby to sankcja szczególnie dotkliwa. Zdaniem TSUE takiej sankcji nie można uznać za zgodną z zasadą proporcjonalności, ponieważ jest ona nakładana bez zbadania charakteru i wagi naruszeń popełnionych przez podatnika w celu ustalenia, czy uzasadniona jest tak surowa sankcja lub czy inna, mniej surowa sankcja byłaby wystarczająca w okolicznościach, które doprowadziły do nałożenia takiej sankcji.
| ||||||||||||
|
||||||||||||
