Istotne zmiany dla przebywających na zwolnieniach lekarskich

Ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia. Mowa o tym w art. 17 ust. 1 i ust. 3 ustawy zasiłkowej.

W związku z problemami interpretacyjnymi m.in. w odniesieniu do rozumienia "pracy zarobkowej", której wykonywanie pozbawia prawa do zasiłku, a także stosowania przepisów w zakresie kontroli również do zasiłku opiekuńczego, konieczne okazało się doprecyzowanie przesłanek utraty prawa do zasiłku chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego i zasiłku opiekuńczego, z uwzględnieniem utrwalonego orzecznictwa sądowego. Proponowane zmiany zostały zawarte w projekcie ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (druk nr UD114 z wykazu RCL). Zakładają one w głównej mierze:

• zdefiniowanie:
• "pracy zarobkowej", za którą ma być uznawana każda czynność mająca charakter zarobkowy, niezależnie od stosunku prawnego będącego podstawą jej wykonania, z wyłączeniem czynności incydentalnych, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności - oznacza to, że podjęcie czynności, której zaniechanie mogłoby prowadzić m.in. do znacznych strat finansowych dla pracodawcy czy kontrahenta (np. podpisanie faktur, listów przewozowych, innych dokumentów), nie będzie prowadziło do odebrania świadczenia z ubezpieczenia społecznego,
• "aktywności niezgodnej z celem zwolnienia od pracy" jako wszelkich działań utrudniających lub wydłużających proces leczenia lub rekonwalescencję, z wyłączeniem zwykłych czynności dnia codziennego lub czynności incydentalnych, których podjęcia w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności,
• dodanie do okoliczności pozbawiających prawa do zasiłku w trybie określonym w art. 17 ustawy zasiłkowej, przebywania ubezpieczonego w innym miejscu niż wskazane w zwolnieniu lekarskim lub zawiadomieniu, o którym mowa w art. 59 ust. 5e ustawy zasiłkowej, jako adres pobytu w okresie niezdolności do pracy, chyba że udokumentuje on, że nieobecność ta była uzasadniona względami zdrowotnymi lub koniecznością podjęcia czynności incydentalnych, których w okresie zwolnienia od pracy wymagają istotne okoliczności (np. gdy ubezpieczony odbywał wizytę u lekarza, rehabilitację, udał się do apteki, na zakupy artykułów żywnościowych lub na spacer w ramach rekonwalescencji).

Ponadto doprecyzowano, iż:

• miejscem wskazanym w zwolnieniu lub ww. zawiadomieniu może być adres pobytu w innym państwie, jeżeli uzasadnione to jest zaleceniami lekarza lub innymi istotnymi okolicznościami, chyba że ZUS ma możliwość zlecenia przeprowadzenia kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia w tym państwie na mocy przepisów odrębnych,
• w przypadku podlegania ubezpieczeniom społecznym z co najmniej dwóch tytułów, niezdolność do pracy z powodu choroby dotyczy każdego z tych tytułów, chyba że wystawiający zwolnienie od pracy wskaże w orzeczeniu, że praca zarobkowa w ramach określonego tytułu może być wykonywana z uwagi na rodzaj tej pracy - co umożliwi pobieranie zasiłku chorobowego z jednego tytułu i wynagrodzenia za pracę z drugiego tytułu,
• ww. przepisy mają zastosowanie odpowiednio do osoby uprawnionej do zasiłku chorobowego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego,
• w sytuacji gdy zasiłki wypłacane są przez płatników składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych, kontrole mogą być przeprowadzane przez tych płatników składek albo przez ZUS z urzędu lub na wniosek tych płatników.

Za stosowne uznano również uregulowanie kwestii zasad przeprowadzania kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnienia od pracy zgodnie z jego celem na poziomie ustawy, tj. w art. 68a-68g dodanych do ustawy zasiłkowej.

Zakłada się, że w omawianym zakresie ustawa wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2025 r., natomiast postępowania dotyczące przeprowadzania kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień od pracy zgodnie z ich celem oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich oraz utraty prawa do zasiłku, prowadzone na podstawie art. 17 ustawy zasiłkowej, wszczęte i niezakończone przed tym dniem będą prowadzone na podstawie dotychczasowych przepisów.