Zakazu kompensaty nie stosuje się w momencie zapłaty wzajemnych rozrachunków. Jednostka może potrącić należność od kontrahenta z zobowiązaniem wobec niego, jeżeli zostały spełnione warunki przewidziane w art. 498 K.c. dla rozliczenia w formie kompensaty bądź zasady kompensaty zostały ustalone w umowie zakupu-sprzedaży (kompensata umowna).
|
Przykład "ABC" spółka z o.o. posiada wobec kontrahenta "XYZ" zobowiązanie w wysokości: 8.600 zł. Jednocześnie spółka posiada należności od tego samego kontrahenta na kwotę: 27.640 zł. Spółka z o.o. oraz kontrahent "XYZ" zawarli 30 czerwca 20XX r. umowę kompensaty wzajemnych należności i zobowiązań w wysokości: 8.600 zł. W wyniku kompensaty do rozliczenia pozostała należność spółki w kwocie: 19.040 zł. Jednostka ujęła kompensatę umowną w księgach rachunkowych, wystawiając dowód "PK - Polecenie księgowania", do którego dołączyła zawartą kompensatę. Kontrahent uiścił na rachunek bankowy spółki pozostałą po kompensacie należność. W księgach rachunkowych spółka z o.o. dokonała zatem następujących zapisów: 1. PK - kompensata umowna wzajemnych rozrachunków: 8.600 zł - Wn konto 21 "Rozrachunki z dostawcami" (w analityce: kontrahenta "XYZ"), 2. WB - wpływ należności na rachunek bankowy: 19.040 zł - Wn konto 13-0 "Rachunek bieżący", |
Ponadto w niektórych sytuacjach ustawa o rachunkowości wprost zezwala na kompensatę aktywów i pasywów. A mianowicie dotyczy to:
1) rezerw i aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego, które można kompensować, jeżeli jednostka ma tytuł uprawniający ją do ich jednoczesnego uwzględnienia przy obliczaniu kwoty zobowiązania podatkowego (art. 37 ust. 7 ustawy o rachunkowości),
2) aktywów finansowych i zobowiązań finansowych, które wykazuje się w bilansie w kwocie netto po kompensacie, jeżeli jednostka ma bezwarunkowe prawo do kompensaty aktywów i zobowiązań danego rodzaju i zamierza je rozliczyć w kwocie netto albo jednocześnie wydać składnik aktywów finansowych i rozliczyć zobowiązanie finansowe (art. 46 ust. 2a ustawy o rachunkowości).
Również w stosunku do przychodów i kosztów ustawa o rachunkowości wskazuje tytuły możliwe do skompensowania i prezentowania per saldo w sprawozdaniu finansowym. Zdarzeniami takimi są np.:
1) wynik na sprzedaży papierów wartościowych (a nie ich cena sprzedaży i cena nabycia),
2) wynik ze zbycia środków trwałych (a nie ich wartość uzyskana ze sprzedaży, pomniejszona o wartość księgową netto),
3) nadwyżka dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi i odwrotnie.
|
Przykład W listopadzie 20XX r. spółka "X" sprzedała maszynę produkcyjną zaliczoną do środków trwałych. Faktura sprzedaży opiewała na kwotę: 21.600 zł (plus VAT: 4.968 zł). Wartość początkowa maszyny wynosiła: 52.000 zł, jej dotychczasowe umorzenie wynosiło: 32.500 zł, a wartość nieumorzona na dzień sprzedaży wynosiła: 52.000 zł - 32.500 zł = 19.500 zł. Spółka wyksięgowała maszynę z ewidencji bilansowej na podstawie dowodu LT. W księgach rachunkowych w związku ze sprzedażą środka trwałego spółka "X" dokonała następujących zapisów: 1. FS - faktura dokumentująca sprzedaż maszyny: a) wartość netto: 21.600 zł - Ma konto 76-0 "Pozostałe przychody operacyjne", b) VAT należny: 4.968 zł - Ma konto 22-2 "Rozrachunki z urzędem skarbowym z tytułu VAT należnego", c) wartość brutto: 26.568 zł - Wn konto 24-9 "Pozostałe rozrachunki - inne". 2. LT - wyksięgowanie sprzedanej maszyny: a) wartość dotychczasowych odpisów amortyzacyjnych: 32.500 zł - Wn konto 07-1 "Odpisy umorzeniowe środków trwałych", b) nieumorzona wartość maszyny: 19.500 zł - Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne" W rachunku zysków i strat sporządzanym za 20XX r. w wariancie kalkulacyjnym, według załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości, spółka wykazała w pozycji G.I. "Pozostałe przychody operacyjne - zysk z tytułu rozchodu niefinansowych aktywów trwałych" nadwyżkę przychodów ze sprzedaży maszyny (saldo Ma konta 76-0) nad kosztami związanymi z tą sprzedażą (saldo Wn konta 76-1), w kwocie: 21.600 zł - 19.500 zł = 2.100 zł. |
|
Przykład Na dzień bilansowy w spółce z o.o. konta z tytułu różnic kursowych wykazywały następujące salda: 1) konto 75-0 "Przychody finansowe", w tym:
2) konto 75-1 "Koszty finansowe", w tym:
Spółka ustaliła nadwyżkę różnic kursowych w sposób następujący: 1) dodatnie różnice kursowe: 127.500 zł + 50.000 zł - 80.000 zł = 97.500 zł, 2) ujemne różnice kursowe: 82.000 zł + 245.000 zł - 290.000 zł = 37.000 zł, 3) nadwyżka dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi: 97.500 zł - 37.000 zł = 60.500 zł. Sporządzając rachunek zysków i strat w wariancie porównawczym według załącznika nr 1 za okres od 1 stycznia 20XX r. do 31 grudnia 20XX r. spółka wykazała nadwyżkę dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi w wysokości: 60.500 zł w przychodach finansowych w pozycji G.V. "Przychody finansowe - inne". |
| ||||||||||||
|
||||||||||||
