Ulga prorodzinna (zwana także ulgą na dzieci), uregulowana w art. 27f updof, to preferencja podatkowa, która cieszy się dużą popularnością wśród podatników. Pozwala ona nie tylko obniżyć podatek dochodowy do zapłaty, ale również uzyskać zwrot nieodliczonej kwoty ulgi. Przypominamy jej podstawowe założenia.
W ramach omawianej ulgi podatnik ma prawo odliczyć kwotę obliczoną na każde małoletnie dziecko, w stosunku do którego w roku podatkowym:
1) wykonywał władzę rodzicielską,
2) pełnił funkcję opiekuna prawnego, jeżeli dziecko z nim zamieszkiwało,
3) sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej na podstawie orzeczenia sądu lub umowy zawartej ze starostą.
Przykład
Podatnik po rozwodzie ma ograniczoną władzę rodzicielską nad dwojgiem dzieci w wieku 12 i 19 lat. Starsze dziecko kontynuuje naukę i nie osiąga żadnych dochodów. Podatnik pracuje za granicą i osobiste spotkania z dziećmi są sporadyczne. Płaci jednak alimenty. Czy może skorzystać z ulgi na dzieci? Skoro pełnoletnie uczące się dziecko jest na utrzymaniu podatnika, to może on skorzystać z ulgi na to dziecko. Jednak opłacanie alimentów nie jest wystarczające, by uznać prawo do ulgi na dziecko małoletnie. Podatnik powinien wykazać, że nie tylko posiada, ale też wykonuje władzę rodzicielską wobec dziecka małoletniego, np. uczestnicząc w jego wychowaniu i zaspokajając potrzeby (mieszkaniowe, edukacyjne, zdrowotne itp.). Okazjonalne spotkania z dzieckiem nie uzasadniają stwierdzenia, że przesłanka ta jest spełniona, a zatem na małoletnie dziecko ulga nie przysługuje. |
Ulga przysługuje też podatnikom, którzy w wykonaniu ciążącego na nich obowiązku alimentacyjnego oraz w związku ze sprawowaniem funkcji rodziny zastępczej, w roku podatkowym utrzymywali dzieci pełnoletnie:
Przykład
Na podstawie orzeczenia sądu podatnik sprawuje opiekę prawną nad pełnoletnim niepełnosprawnym podopiecznym, który pobiera rentę socjalną. Podatnik i podopieczny nie są spokrewnieni. Czy podatnikowi przysługuje ulga prorodzinna? Nie. W przypadku dzieci innych niż małoletnie, warunkiem nabycia prawa do ulgi jest utrzymywanie dziecka w wykonaniu obowiązku alimentacyjnego lub w związku z funkcją rodziny zastępczej. Na podatniku jako osobie niespokrewnionej z podopiecznym nie ciąży obowiązek alimentacyjny. Zatem nie jest spełniona przesłanka nabycia prawa do ulgi. |
Ulgę prorodzinną ustala się na każde dziecko małoletnie lub pełnoletnie, jeżeli nie zachodzą okoliczności skutkujące wyłączeniem prawa do ustalania kwoty odliczenia na to dziecko.
W przypadku dziecka małoletniego bądź pełnoletniego otrzymującego rentę socjalną lub zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny nie ma znaczenia, w jakiej wysokości uzyskało ono dochody za rok podatkowy. Z kolei na dziecko pełnoletnie do ukończenia 25 roku życia, uczące się ulgę można zastosować, jeżeli spełniony jest warunek z art. 6 ust. 4e updof, czyli roczne dochody (przychody) dziecka nie przekroczyły łącznie dwunastokrotności kwoty renty socjalnej określonej w ustawie z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej, w wysokości obowiązującej w grudniu roku podatkowego. Za 2024 r. kwota ta wynosi 21.371,52 zł (tj. 12 x 1.780,96 zł).
W limicie tym uwzględnia się:
Przykład
W maju 2024 r. uczące się dziecko podatnika ukończyło 18 lat. W okresie od stycznia do kwietnia tego roku, uzyskało dochód z umowy o dzieło w wysokości 14.500 zł. Z kolei po osiągnięciu pełnoletności jego dochód z umowy o dzieło wyniósł 17.000 zł. Czy ustalając wysokość dochodów uzyskanych przez dziecko, należy uwzględnić wszystkie te dochody? Nie. Do limitu należy wliczyć tylko dochody, które dziecko otrzymało po osiągnięciu pełnoletności, tj. 17.000 zł. Skoro za 2024 r. nie przekroczyły one kwoty 21.371,52 zł, nie zachodzi okoliczność powodująca utratę prawa do ulgi prorodzinnej na to dziecko. |
Jednak bez względu na wiek i status dziecka, ulga może być ustalana, o ile w roku podatkowym w stosunku do dziecka nie wystąpiły okoliczności określone w art. 6 ust. 8 updof. Zatem ulga nie przysługuje, jeżeli do dziecka miały zastosowanie przepisy o podatku liniowym (art. 30c updof) lub przepisy o zryczałtowanym podatku dochodowym - w zakresie osiągniętych w roku podatkowym przychodów, poniesionych kosztów uzyskania przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do zwiększania lub pomniejszenia podstawy opodatkowania albo przychodów, zobowiązania lub uprawnienia do dokonywania innych doliczeń lub odliczeń. Wyjątek stanowi podleganie przepisom o opodatkowaniu ryczałtem ewidencjonowanym od przychodów z prywatnego najmu.
Przykład
Dziecko podatnika studiuje informatykę. Jednocześnie chcąc zdobyć praktykę i rozwijać nabyte umiejętności, założyło działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem liniowym. Czy podatnik może skorzystać z ulgi prorodzinnej na to dziecko, które było na jego utrzymaniu, gdyż działalność przyniosła stratę? Nie. Skoro dziecko prowadziło działalność gospodarczą opodatkowaną podatkiem liniowym, to miały w stosunku do niego zastosowanie przepisy m.in. dotyczące ustalania przychodów oraz kosztów ich uzyskania. Zachodzą więc okoliczności wyłączające prawo do ulgi prorodzinnej. |
Ponadto ulga nie przysługuje, jeżeli dziecko podlegało opodatkowaniu na zasadach wynikających z ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym lub ustawy z dnia 6 lipca 2016 r. o aktywizacji przemysłu okrętowego i przemysłów komplementarnych.
Przy obliczaniu kwoty odliczenia nie jest istotna faktyczna liczba dzieci, którą podatnik wychowuje (utrzymuje) w roku podatkowym. Uwzględniać należy wyłącznie dzieci, na które preferencja może być stosowana. Kwotę odliczenia oblicza się na każde takie dziecko, stosując określone stawki, których wysokość zależy od tego, na które kolejne dziecko ulga jest ustalana.
Przy ustalaniu ulgi prorodzinnej za 2024 r. należy przyjąć kwoty odliczenia, które wynoszą:
Wysokość przysługującego odliczenia zależy też od liczby miesięcy w danym roku, za które ulga jest ustalana. W ustawie o PIT określono wprost okoliczności, których wystąpienie skutkuje utratą prawa do ulgi. Ma to miejsce w przypadku wstąpienia dziecka w związek małżeński oraz umieszczenia dziecka w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie w rozumieniu przepisów o świadczeniach rodzinnych (na podstawie orzeczenia sądu). Wówczas ulgi nie nalicza się, poczynając od miesiąca kalendarzowego zaistnienia tego zdarzenia.
Z przepisów wynika, że ustalania ulgi należy zaprzestać, gdy uczące się dziecko ukończy 25 lat albo zaprzestanie kontynuowania nauki. Wtedy ulgi nie nalicza się za miesiące następujące po miesiącu, w którym (odpowiednio) dziecko ukończyło 25 lat albo przerwało naukę. Natomiast kwestię momentu ustania prawa do ulgi w związku z zakończeniem określonego etapu kształcenia wyjaśnia broszura pt. "Ulga prorodzinna - roczne rozliczenie podatku dochodowego od osób fizycznych za 2020 r." (www.eureka.mf.gov.pl, nr ID informacji 17170). Czytamy w niej, że: "W przypadku:
Natomiast za cały rok podatkowy podatnicy nie ustalają ulgi, w przypadku gdy uczące się dziecko, które nie ukończyło 25 lat, uzyskało w danym roku dochody/przychody przekraczające obowiązujący limit (w 2024 r. - 21.371,52 zł).
|