Córka przedsiębiorcy zatrudniona w jego firmie na etacie

Prowadzę działalność gospodarczą. Do pomocy przy jej wykonywaniu zatrudniłem córkę na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, z wynagrodzeniem miesięcznym równym kwocie minimalnego. Zgłosiłem ją z tego tytułu do obowiązkowych ubezpieczeń w ZUS z pracowniczym kodem tytułu ubezpieczenia. Córka wprawdzie mieszka ze mną pod jednym adresem, jednakże prowadzi wraz z mężem oddzielne gospodarstwo domowe. Czy w tej sytuacji może być zgłoszona do ubezpieczeń w ZUS jako pracownik, a nie osoba współpracująca?

W omawianym przypadku córka Czytelnika prawidłowo została zgłoszona do ubezpieczeń w ZUS jako pracownik, a nie osoba współpracująca.

Zasadniczo osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę - dla celów ubezpieczeń w ZUS - jest traktowana jako pracownik. Tak wynika z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.), dalej: ustawy systemowej. Z tytułu swojego zatrudnienia podlega zatem obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym (wszystkich ryzyk) oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu w sposób i na zasadach przewidzianych dla stosunku pracy. Zgłoszenia pracownika do obowiązkowych ubezpieczeń (społecznych i zdrowotnego) w ZUS dokonuje pracodawca na druku ZUS ZUA. Zgłasza go do nich z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10.

Wzór zgłoszenia ZUS ZUA dostępny jest w serwisie www.druki.gofin.pl w dziale Składki ZUS

Od zasady tej istnieje jednak wyjątek. Dotyczy on członków rodziny pomagających w firmie przedsiębiorcy w ramach zawartej umowy o pracę, o czym świadczy art. 8 ust. 2 ustawy systemowej. Na podstawie tego przepisu, jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, to dla celów ubezpieczeniowych w ZUS jest traktowany jako taka osoba (a nie pracownik).

Definicję osoby współpracującej z przedsiębiorcą ustawodawca określił w art. 8 ust. 11 ustawy systemowej. Wynika z niego, iż za takie osoby uważa się: małżonka, dzieci (własne, drugiego małżonka i przysposobione), rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające. Wszystkie te osoby uznaje się za współpracowników przedsiębiorcy (nawet wtedy, gdy mają zawartą umowę o pracę), o ile:

• pozostają z nim we wspólnym gospodarstwie domowym (patrz ramka) i
   
• współpracują przy prowadzeniu działalności.

Przy czym nie dotyczy to osób, z którymi pracodawca zawarł umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego. Ponadto, za osobę współpracującą nie uważa się innych osób spokrewnionych z przedsiębiorcą, np. jego siostry lub brata.

Wobec powyższego, o statusie osoby współpracującej decyduje spełnienie trzech warunków jednocześnie:

• stopień pokrewieństwa lub powinowactwa albo związek małżeński z osobą prowadzącą działalność gospodarczą,
   
• pozostawanie z osobą prowadzącą działalność gospodarczą we wspólnym gospodarstwie domowym,
   
• wykonywanie współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej.

Zwracamy uwagę, że w przepisach ustawy systemowej nie ma definicji "wspólnego gospodarstwa domowego". Nie ma też w nich wyjaśnienia, jakim wymogom winna odpowiadać współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Powszechnie przez prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego uważa się wspólne zamieszkiwanie, łącznie ze wspólnym zaspokajaniem potrzeb życiowych. Przy czym samo zamieszkiwanie z rodzicami dorosłych dzieci nie może być automatycznie uznane za pozostawanie we wspólnym gospodarstwie domowym. Wspólnota gospodarstwa domowego oznacza, że pozostające w niej osoby mają zaspokajane potrzeby ze środków będących w dyspozycji wspólnoty (rodziny). Oznacza to, że istotny jest nie tylko adres zamieszkania (zamieszkiwania), lecz także okoliczności, takie jak prowadzenie budżetu domowego oraz współpraca w załatwianiu codziennych spraw. Tak wynika z interpretacji Oddziału ZUS w Lublinie z 31 maja 2016 r., znak: WPI/200000/43/522/2016.

Z uwagi na to, iż córka przedsiębiorcy nie prowadzi z nim wspólnego gospodarstwa domowego, nie może zostać zgłoszona do ubezpieczeń w ZUS jako osoba współpracująca. Nie spełnia bowiem wszystkich wymaganych warunków dla uznania jej za osobę współpracującą z osobą prowadzącą działalność gospodarczą.

W konsekwencji córka przedsiębiorcy zatrudniona przez niego do pomocy w firmie na podstawie umowy o pracę podlega z tego tytułu ubezpieczeniom w ZUS jako pracownik, a nie jako osoba współpracująca przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej. Takie też stanowisko zaprezentował Oddział ZUS w Lublinie we wskazanej wyżej interpretacji.