Istnienie zadłużenia z tytułu składek wobec ZUS może w przypadku przedsiębiorcy utrudnić nabycie prawa do świadczeń chorobowych. Istotna bowiem w tym przypadku jest kwota tego zadłużenia oraz termin jego spłaty. Uregulowanie zaległości w terminie 6 miesięcy od dnia powstania prawa do świadczenia może uprawnić do należności chorobowej.
Świadczenia chorobowe, o które może ubiegać się przedsiębiorca z ubezpieczenia chorobowego, to: zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne, zasiłek macierzyński oraz zasiłek opiekuńczy. Przy ocenie prawa do każdego z tych świadczeń konieczne jest spełnienie konkretnych warunków, które reguluje ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2025 r. poz. 501), zwana ustawą zasiłkową.
Warto pamiętać, że świadczenia chorobowe przysługują ubezpieczonemu, a więc osobie podlegającej ubezpieczeniu chorobowemu, które w przypadku przedsiębiorcy ma dobrowolny charakter. Jeśli zatem przedsiębiorca zdecyduje, że nie chce podlegać ubezpieczeniu chorobowemu, to musi liczyć się z tym, że świadczenia chorobowe nie będą mu przysługiwały.
Nie ulega przy tym wątpliwości, że podleganie ubezpieczeniu chorobowemu to podstawowy warunek do nabycia prawa do świadczeń chorobowych, ale nie jedyny.
Jeśli chodzi o zasiłek chorobowy, to należność przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, legitymującemu się odpowiednim okresem wyczekiwania wynoszącym co najmniej 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, do którego wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego. Ustawodawca przewidział ponadto możliwość nabycia prawa do zasiłku chorobowego od pierwszego dnia ubezpieczenia chorobowego, o czym mowa w art. 4 ust. 3 ustawy zasiłkowej.
Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje natomiast ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy, o czym orzeka lekarz orzecznik ZUS w I instancji lub komisja lekarska ZUS w II instancji (art. 18 ust. 1-6 ustawy zasiłkowej).
Z kolei zasiłek macierzyński przysługuje m.in. ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko (art. 29 ust. 1 pkt 1 ustawy zasiłkowej).
Prawo do zasiłku opiekuńczego, w myśl art. 32 i art. 33-35 ustawy zasiłkowej, nabędzie ubezpieczony przede wszystkim zwolniony od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem chorym albo zdrowym, w tym legitymującym się bądź nie orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności, albo innym chorym członkiem rodziny.
O ile, jak wynika z wcześniej przywołanych przepisów, dla celów przyznania prawa do danego świadczenia konieczne jest spełnienie indywidualnych kryteriów, to jedno z nich dotyczy każdego świadczenia. Mianowicie warunkiem wspólnym dla wszystkich należności o charakterze chorobowym w przypadku przedsiębiorcy jest dopuszczalny próg tzw. zaległości składkowych, przekroczenie którego skutkuje brakiem prawa do świadczenia chorobowego.
Zgodnie z art. 2a ustawy zasiłkowej świadczenia chorobowe, tj. zasiłek chorobowy, macierzyński, opiekuńczy, świadczenie rehabilitacyjne, nie przysługują osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym, osobom współpracującym z osobami fizycznymi, o których mowa w art. 18 ust. 1 ustawy - Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2024 r. poz. 236 ze zm.), duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenia, w razie wystąpienia w dniu powstania prawa do świadczenia zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 1% minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego na podstawie odrębnych przepisów, do czasu spłaty całości zadłużenia. Prawo do wymienionych świadczeń przedawnia się, jeżeli zadłużenie nie zostanie uregulowane w ciągu 6 miesięcy od dnia powstania prawa do świadczenia.
Od 1 stycznia 2025 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 4.666 zł. Tym samym kwota graniczna zaległości składkowej, której przekroczenie skutkuje brakiem prawa do świadczenia chorobowego do czasu jej spłaty, wzrosła w stosunku do kwoty obowiązującej do 31 grudnia 2024 r. Od 1 stycznia do 31 grudnia 2025 r. wynosi ona 46,66 zł (4.666 zł × 1%).
Warto przy tym pamiętać, że płatnicy zalegający z opłacaniem składek ubezpieczeniowych w ZUS mogą skorzystać z różnego rodzaju ulg pozwalających im na spłatę tych należności, określonych szczegółowo w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, co w efekcie może doprowadzić do uznania, że płatnik składek nie posiada zadłużenia z tytułu należności składkowych.
Organ rentowy w komentarzu do ustawy zasiłkowej, dostępnym na stronie internetowej www.zus.pl, wskazał, że gdy zadłużenie zostanie uregulowane:
Ponadto ZUS podkreślił, że:
|
Przykład Pan Marcel jako przedsiębiorca podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od 2 lat. W okresie od 7 do 20 kwietnia 2025 r. był niezdolny do pracy i nie nabył prawa do zasiłku chorobowego, bowiem na dzień 7 kwietnia 2025 r. jego zaległość składkowa wobec ZUS wynosiła 10.000 zł, a więc przekraczała 1% minimalnego wynagrodzenia za pracę. Zadłużenie składkowe zostało przez pana Marcela uregulowane. Wariant 1 - Pan Marcel uregulował zaległość wobec ZUS w dniu 5 maja 2025 r., a więc w ciągu dopuszczalnych 6 miesięcy od dnia powstania prawa do zasiłku. Pan Marcel nabył prawo do zasiłku chorobowego. Wystąpił do ZUS z wnioskiem o wypłatę należności chorobowej, mimo braku konieczności składania takiego wniosku. Wariant 2 - Pan Marcel zamierza uregulować zaległość wobec ZUS w listopadzie 2025 r. Zakładając, że tak się stanie, pan Marcel nie nabędzie prawa do zasiłku chorobowego, ponieważ prawo to ulegnie przedawnieniu, z uwagi na uregulowanie zadłużenia po upływie 6 miesięcy od dnia powstania prawa do zasiłku chorobowego. |
| ||||||||||||
|
||||||||||||
