Ograniczona chorobówka po ustaniu zatrudnienia

Zasiłek chorobowy jest jednym ze świadczeń przysługujących zarówno w czasie trwania tytułu do ubezpieczenia chorobowego, a więc np. w czasie zatrudnienia, jak i po jego ustaniu. O ile jednak w trakcie zatrudnienia można pobierać zasiłek, co do zasady, przez okres 182 dni, to za okres przypadający po jego ustaniu zasiłek przysługuje maksymalnie przez 91 dni i nie dłużej niż łącznie przez 182 dni. Dodatkowo może się okazać, że nie każdy to prawo nabędzie i nie w takiej samej wysokości jak w czasie trwania zatrudnienia.

Świadczenia chorobowe

Zasiłek chorobowy to podstawowe świadczenie należne ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego, posiadającemu stosowny okres wyczekiwania lub spełniającemu warunki do tego zasiłku od pierwszego dnia podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Kryteria nabywania prawa do zasiłku chorobowego regulują art. 4 i art. 6 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2025 r. poz. 501), zwanej ustawą zasiłkową. Zasiłek chorobowy może jednak przysługiwać za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego osobie, która stała się niezdolna do pracy:

• w czasie trwania tytułu ubezpieczenia i niezdolność ta trwa nieprzerwanie po jego ustaniu,
• po ustaniu tytułu ubezpieczenia, ale wówczas po spełnieniu dodatkowych warunków określonych w art. 7 ustawy zasiłkowej, tj. gdy niezdolność do pracy trwa bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała nie później niż w ciągu m.in. 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego.

Oprócz zasiłku chorobowego ustawodawca przewidział zasiłek opiekuńczy, świadczenie rehabilitacyjne oraz zasiłek macierzyński. Spośród wskazanych świadczeń jedynie zasiłek opiekuńczy jest świadczeniem, które nie przysługuje za okres po ustaniu ubezpieczeń społecznych. Do pozostałych prawo można nabyć również za okres po ustaniu ubezpieczenia. Przy czym do świadczenia rehabilitacyjnego znajdują zastosowanie tożsame zasady co do zasiłku chorobowego, a w stosunku do zasiłku macierzyńskiego funkcjonują nieco łagodniejsze kryteria.

Ustalanie wysokości świadczeń

Świadczenia chorobowe to w zasadzie pochodna wynagrodzenia w przypadku pracowników oraz przychodu w przypadku zleceniobiorców oraz podstawy składek w przypadku przedsiębiorców. Przypomnijmy, że u ubezpieczonego będącego pracownikiem podstawę wymiaru:

• wynagrodzenia chorobowego, które poprzedza prawo do zasiłku chorobowego i jest należne na podstawie przepisów K.p. oraz
• zasiłku chorobowego, opiekuńczego, macierzyńskiego

stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała(-o) niezdolność do pracy/prawo do świadczenia.

Jeśli nie ma możliwości ustalenia podstawy wymiaru wskazanych świadczeń z pełnego 12-miesięcznego okresu, wówczas podstawę tę stanowi wymienione wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia. Gdy natomiast chodzi o świadczenie rehabilitacyjne, to z uwagi na fakt, że stanowi ono niejako kontynuację zasiłku chorobowego, ustawodawca zastrzegł, że dla celów jego obliczenia podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przyjęta do obliczenia tego świadczenia może podlegać waloryzacji. Zasady jej przeprowadzania reguluje art. 19 ust. 2 ustawy zasiłkowej. Zasady ustalania podstawy wymiaru świadczeń chorobowych przysługujących ubezpieczonemu będącemu pracownikiem określa rozdział 8 ustawy zasiłkowej, niebędącemu pracownikiem określa rozdział 9 ustawy zasiłkowej.

Ograniczona podstawa po ustaniu ubezpieczenia...

W przypadku zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego przysługujących za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, podstawa wymiaru świadczeń ustalona na zasadach wymienionych w ustawie zasiłkowej, służąca obliczeniu ich wysokości, nie może być wyższa niż kwota wynosząca 100% przeciętnego wynagrodzenia - co jednoznacznie wynika z art. 46-47 ustawy zasiłkowej. Warto pamiętać, że zasada ta dotyczy zarówno ubezpieczonego będącego pracownikiem, jak i ubezpieczonego niebędącego pracownikiem.

Kwotę wynoszącą 100% przeciętnego wynagrodzenia ustala się miesięcznie, poczynając od 3. miesiąca kwartału kalendarzowego, na okres 3 miesięcy, na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału, ogłaszanego dla celów emerytalnych. Tym samym kwota wynosząca 100% przeciętnego wynagrodzenia wyznaczająca górną granicę podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego ulega zmianie od 1 marca, 1 czerwca, 1 września i 1 grudnia każdego roku kalendarzowego. Wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłaszanego dla celów emerytalnych w każdym kwartale roku kalendarzowego ulega zmianie, co niewątpliwie wpływa na ostateczną wysokość świadczeń chorobowych, jeśli ubezpieczonego dotyczy sankcja jej ograniczenia (patrz tabela). Jeśli chodzi o świadczenia chorobowe przysługujące od 1 marca do 31 maja 2025 r., to podstawa ich wymiaru podlega ograniczeniu do kwoty 8.477,21 zł. Wartość ta wzrosła w stosunku do obowiązującej od 1 grudnia 2024 r. do 28 lutego 2025 r. i wynoszącej 8.161,62 zł.

Prawo do zasiłków określonych w ustawie zasiłkowej należnych za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego ustala oraz wypłaca jednostka organizacyjna ZUS, z reguły właściwa ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej do świadczenia. Do ewentualnej zmiany wysokości świadczenia w omawianym zakresie dochodzi z urzędu.

...i nieograniczona podstawa

Do ograniczenia podstawy świadczeń chorobowych nie zawsze dochodzi. Jak bowiem wskazał sam ustawodawca w art. 47 ustawy zasiłkowej, przepis art. 46 tej ustawy stanowiący o zasadach ograniczenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego stosuje się również do świadczenia rehabilitacyjnego. Tym samym spod omawianego rygoru wyłączony jest zasiłek macierzyński. Dodatkowego wyłączenia dokonał ZUS, o czym wspomina w komentarzu do ustawy zasiłkowej dostępnym na stronie www.zus.pl. Tym samym w dwóch przypadkach ograniczenie podstawy zasiłku nie następuje (patrz ramka).

Ograniczone prawo do świadczeń

Ograniczona podstawa świadczeń to jedno zagadnienie. Warto przy tym pamiętać, że zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne - w myśl art. 13 i art. 22 ustawy zasiłkowej - mogą nie przysługiwać za okres przypadający po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego. Stanie się tak przykładowo, gdy osoba niezdolna do pracy:

• ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy oraz emerytury lub renty inwalidzkiej przewidzianej dla służb mundurowych,
• jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.