Aktywna zawodowo kobieta, która urodzi dziecko, może korzystać z zasiłku macierzyńskiego i to nawet przez rok po porodzie. Na świadczenie to może liczyć również ojciec dziecka. Podobnie jest w razie przyjęcia dziecka na wychowanie. Aby jednak nabyć stosowne uprawnienia, muszą być spełnione określone warunki. Jednym z nich, a zarazem podstawowym, jest podleganie ubezpieczeniu chorobowemu.
Tylko dla ubezpieczonych
Zasiłek macierzyński jest jednym ze świadczeń pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, czyli z tzw. ubezpieczenia chorobowego. O ile pracownicy podlegają temu ubezpieczeniu obowiązkowo, to pozostali ubezpieczeni, w tym m.in. osoby zatrudnione na umowę zlecenia lub prowadzące własną działalność pozarolniczą albo współpracujące przy prowadzeniu takiej działalności, mogą do niego przystąpić na zasadzie dobrowolności. Tak więc to od nich samych zależy, czy będą mogły z tego świadczenia korzystać, w razie zajścia okoliczności uprawniających do zasiłku macierzyńskiego, tj. odpowiednio:
Warte podkreślenia jest to, że zasiłek macierzyński przysługuje od pierwszego dnia podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, a więc bez tzw. okresu wyczekiwania. Warunkiem jest jednak, aby dziecko przyszło na świat lub zostało przyjęte na wychowanie w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego.
Co prawda ustawodawca przewidział również możliwość skorzystania z zasiłku macierzyńskiego przez kobietę, która urodziła dziecko po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jednak wyłącznie wówczas, gdy ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży:
Zatem tak naprawdę niewielka grupa ubezpieczonych korzysta z zasiłku macierzyńskiego w razie urodzenia dziecka już po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego.
Gdy jednak dziecko przyjdzie na świat w okresie ubezpieczenia (choćby nawet w ostatnim dniu tego ubezpieczenia), zasiłek macierzyński przysługuje także za okres po jego ustaniu. Dotyczy to m.in. kobiet, którym z mocy prawa (art. 177 § 3 Kodeksu pracy) przedłużono umowę o pracę do dnia porodu.
Tak wynika z art. 29 i 30 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową.
Zachowanie ciągłości
Z prawa do zasiłku macierzyńskiego za okres podstawowego urlopu macierzyńskiego z reguły może korzystać wyłącznie matka dziecka. Co prawda może ona z niego zrezygnować, jednak wyłącznie na poczet ubezpieczonego ojca wychowującego dziecko i to dopiero po wykorzystaniu co najmniej 14 tygodni tego urlopu (zasiłku) po porodzie.
Tymczasem o dodatkowy urlop macierzyński, podobnie jak o urlop rodzicielski, a tym samym i zasiłek macierzyński za okres tych urlopów, mogą na równych prawach ubiegać się oboje rodzice. Co więcej, mogą oni korzystać z tych urlopów naprzemiennie, a na urlopie rodzicielskim przebywać nawet jednocześnie, z tym zastrzeżeniem, że łączny wymiar wykorzystanego przez nich urlopu nie może przekroczyć jego 26-tygodniowego wymiaru.
Kalkulator urlopów macierzyńskich i rodzicielskiego znajduje się w serwisie www.kalkulatory.gofin.pl.
Skorzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego (zasiłku macierzyńskiego za okres tych urlopów), niezależnie czy przez matkę, czy przez ojca dziecka, wymaga jednak spełnienia warunków określonych odpowiednio w art. 1821 i art. 1821a Kodeksu pracy (patrz tabela).
Jeżeli więc przykładowo:
stosowny urlop (lub jego część), a tym samym zasiłek macierzyński nie zostanie przyznany.
Wstrzymanie wypłaty zasiłku
O prawo do poszczególnych urlopów z tytułu macierzyństwa można występować na bieżąco albo jednorazowo. Pracodawca jest związany prawidłowo złożonym wnioskiem, w tym od razu o "roczny" urlop z tego tytułu z prawem do zasiłku macierzyńskiego.
Istnieje jednak pewna okoliczność, która powoduje przerwanie urlopu. Nastąpi ono w razie śmierci dziecka już po przyznaniu urlopu. W świetle bowiem art. 1801 K.p. w razie urodzenia martwego dziecka lub zgonu dziecka:
Jeśli natomiast ubezpieczona podczas jednego porodu urodziła więcej niż jedno dziecko i któreś z nich było martwo urodzone lub zmarło po przyjściu na świat, urlop macierzyński przysługuje jej w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu.
|
Dodatkowy urlop macierzyński |
Urlop rodzicielski |
Prawo do urlopu |
bezpośrednio po wykorzystaniu podstawowego urlopu macierzyńskiego |
bezpośrednio po wykorzystaniu dodatkowego urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze |
Wymiar urlopu |
do 6 tygodni lub do 8 tygodni - gdy podczas jednego porodu przyszło na świat więcej niż jedno dziecko |
do 26 tygodni - niezależnie od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie |
Udzielanie urlopu |
na pisemny wniosek pracownika, złożony w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu |
na pisemny wniosek pracownika, złożony w terminie nie krótszym niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z tego urlopu |
jednorazowo albo w dwóch częściach przypadających bezpośrednio jedna po drugiej |
jednorazowo albo nie więcej niż w trzech częściach, z których żadna nie może być krótsza niż 8 tygodni, przypadających bezpośrednio jedna po drugiej |
|
w wymiarze tygodnia lub jego wielokrotności |
w wymiarze wielokrotności tygodnia |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2014 r. poz. 159)
Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
|