W razie rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę pracodawca ma obowiązek wyrejestrować go z ubezpieczeń w ZUS. Jeśli zakończenie stosunku pracy nastąpi w trakcie miesiąca, to należy szczególnie uważać podczas rozliczania za niego składek ubezpieczeniowych w ZUS.
Po rozwiązaniu z pracownikiem umowy o pracę obowiązkiem pracodawcy jest przekazanie wyrejestrowania zwolnionej osoby z ubezpieczeń w ZUS. Służy do tego formularz ZUS ZWUA.
Jeśli pracownik zgłosił do ubezpieczenia zdrowotnego członków swojej rodziny, pracodawca powinien też przekazać do ZUS wyrejestrowanie tych osób z ubezpieczenia zdrowotnego na druku ZUS ZCNA. Oba te formularze należy przekazać do ZUS w terminie 7 dni od daty rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę.
Podstawę wymiaru składek społecznych oraz składki zdrowotnej stanowi dla osoby zatrudnionej na etacie przychód w rozumieniu przepisów o pdof, osiągany ze stosunku pracy. Od tego przychodu pracodawca nalicza składki do ZUS, które następnie wykazuje w dokumentach rozliczeniowych, a konkretnie w raporcie ZUS RCA. Raport ten załącza do zbiorczej deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA i jako komplet dokumentów rozliczeniowych przekazuje do ZUS. Pracodawca sporządza te dokumenty za każdy miesiąc kalendarzowy, w którym pracownik pozostawał w stosunku pracy, nawet jeśli w danym miesiącu nie uzyskał żadnego przychodu.
Jeśli rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w trakcie miesiąca, pracownikowi należy się wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca. Sposób jego ustalenia zależy od tego, jak jest ono naliczane. Jeżeli pracownik jest wynagradzany stawką godzinową, to przysługuje mu wynagrodzenie zależne od liczby godzin przepracowanych w danym miesiącu. Gdy pracownik ma ustaloną stawkę akordową lub prowizyjną, wtedy za czas przepracowany w danym miesiącu przysługuje mu wynagrodzenie zależne od efektów jego pracy. Jeśli natomiast pracownik jest wynagradzany stałą stawką miesięczną, pensję za przepracowany w miesiącu okres ustala się:
Jeżeli pracownik jest wynagradzany minimalną stawką, to w razie rozwiązania z nim stosunku pracy w trakcie miesiąca, jego pensja za ten miesiąc może być niska i może się wtedy okazać, że obliczona składka zdrowotna będzie wyższa od wyliczonej od tego wynagrodzenia zaliczki na pdof (realnej lub - w przypadku pracownika, który korzysta z ulg podatkowych - hipotetycznej). Pracodawca powinien w takiej sytuacji obniżyć tę składkę do wysokości wyliczonej zaliczki na pdof. Jeżeli natomiast zaliczka nie wystąpi, składkę zdrowotną pracodawca powinien obniżyć do 0 zł.
Trzeba jednak pamiętać, że przy obliczaniu zaliczki na pdof dla celów ewentualnego obniżenia składki zdrowotnej, należy stosować parametry, które obowiązywały przy wyliczeniu tej zaliczki na dzień 31 grudnia 2021 r. Oznacza to, że powinno się np. uwzględnić miesięczną kwotę zmniejszającą podatek w wysokości 43,76 zł czy 17% stawkę podatku (a nie 12% stawkę).
W raporcie ZUS RCA sporządzonym za taki miesiąc pracodawca powinien wtedy wykazać pełną podstawę wymiaru składki zdrowotnej (w takiej kwocie, jaką wyliczył), natomiast składkę zdrowotną - w wysokości obniżonej do kwoty zaliczki na pdof.
Należności wynikające ze stosunku pracy zasadniczo powinny być wypłacone pracownikowi w ostatnim dniu trwania umowy o pracę. Jednak ze względu na terminy wypłaty określonych świadczeń obowiązujące w zakładach zdarza się, że pracodawcy dokonują tego już po rozwiązaniu umowy o pracę. Sporo wątpliwości budzi wtedy sposób rozliczenia składek od takiej wypłaty, a szczególnie zastosowania właściwego kodu tytułu ubezpieczenia: pracowniczego - 01 10 X X czy dla osób po ustaniu tytułu do ubezpieczenia - 30 00 X X.
Jeśli wypłata wynagrodzenia nastąpi jeszcze w trakcie trwania stosunku pracy lub w tym samym miesiącu, w którym został rozwiązany stosunek pracy, to składki naliczone od kwot wypłaconych w tym miesiącu lub postawionych do dyspozycji pracownika pracodawca powinien wykazać w raporcie ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 01 10 X X.
Natomiast gdy wynagrodzenie zostanie wypłacone pracownikowi w następnym miesiącu po rozwiązaniu z nim umowy o pracę, jego rozliczenia trzeba dokonać w raporcie ZUS RCA sporządzonym za miesiąc, w którym zostanie dokonana wypłata, wykazując pracownika z kodem tytułu ubezpieczenia 30 00 X X. Oznacza on osobę, za którą należy rozliczyć i opłacić składki (lub należne świadczenia) w dokumentach rozliczeniowych składanych nie wcześniej niż za następny miesiąc po ustaniu tytułu do ubezpieczeń.
Za osoby zatrudnione na etacie (o ile nie ukończyły 55 lat w przypadku kobiet i 60 lat w przypadku mężczyzn) pracodawca nalicza też i opłaca (z własnych środków) składki na FP, FS i FGŚP. Ustala je od kwot stanowiących dla danej osoby podstawę wymiaru składek emerytalno-rentowych (bez stosowania jej rocznego limitu).
Obowiązek opłacenia składek na FP i FS zależy jednak od wysokości oskładkowanego przychodu pracownika. Są one bowiem należne za niego dopiero wtedy, gdy jego przychód, od którego pracodawca nalicza mu składki emerytalno-rentowe, w przeliczeniu na okres miesiąca wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie (w 2025 r. - 4.666 zł). Takiego przeliczenia dokonuje się m.in. w razie rozwiązania umowy o pracę w trakcie miesiąca z pracownikiem wynagradzanym minimalną stawką. Sprawdza się wtedy, jaka byłaby podstawa wymiaru składek emerytalno-rentowych, gdyby przepracował on cały miesiąc. Jeśli w wyniku dokonanego przeliczenia byłoby ono przynajmniej równe minimalnej płacy, to wówczas od takiej wypłaty pracodawca powinien naliczyć za pracownika składki na FP i FS, mimo że w rzeczywistości wynagrodzenie jest niższe od minimalnej płacy.
| ||||||||||||
|
||||||||||||
