Kontrole celno-skarbowe, które są podejmowane w zakresie przestrzegania prawa podatkowego, mają na celu przede wszystkim zwalczanie przestępstw podatkowych i celnych popełnianych na dużą skalę. Podatnicy nie są uprzedzani o zamiarze ich przeprowadzenia. Kontrola celno-skarbowa zakończona stwierdzeniem uchybień, które nie zostaną poprawione, przekształca się w postępowanie podatkowe.
Urząd celno-skarbowy ma prawo sprawdzić w trybie kontroli celno-skarbowej prawidłowość obliczania i wpłacania podatków. Takie kontrole są ukierunkowane przede wszystkim na zwalczanie najpoważniejszych przestępstw naruszających bezpieczeństwo finansowe państwa, np. wyłudzeń VAT.
Kontrola celno-skarbowa - w przeciwieństwie do kontroli podatkowej podejmowanej przez urzędy skarbowe - nie jest zapowiadana. Podatnik nie otrzymuje z co najmniej tygodniowym wyprzedzeniem zawiadomienia o zamiarze jej wszczęcia. Kontrola celno-skarbowa rozpoczyna się w momencie doręczenia upoważnienia do jej przeprowadzenia. Podatnik ma jednak prawo na jej początku, tj. w ciągu 14 dni od dnia otrzymania upoważnienia, skorygować deklaracje podatkowe w zakresie objętym weryfikacją. Zakres ten jest wskazany w upoważnieniu.
Kontrola celno-skarbowa może być niekiedy wszczęta po okazaniu legitymacji służbowych. Takie działania uważa się za dozwolone, gdy zachodzi podejrzenie, że nie są przestrzegane przepisy, a okoliczności faktyczne uzasadniają niezwłoczne podjęcie kontroli celno-skarbowej.
Każdy urząd celno-skarbowy ma prawo przeprowadzić kontrolę na całym terytorium Polski (bez względu na siedzibę kontrolowanego). Zezwala na to art. 61 ustawy o KAS.
Czynności kontrolne mogą być wykonywane w urzędzie celno-skarbowym, a także w siedzibie podatnika, miejscu prowadzenia lub przechowywania ksiąg podatkowych oraz każdym innym miejscu związanym z jego działalnością. Niewykluczone są działania w mieszkaniu oraz w miejscach, w których mogą znajdować się urządzenia, towary lub dokumenty dotyczące tych urządzeń, towarów lub czynności podlegających kontroli. Czynności kontrolne mogą być również wykonywane w innych urzędach obsługujących organy KAS.
Kontrolujący mają szereg uprawnień. Przede wszystkim mogą domagać się udostępnienia dokumentów związanych z przedmiotem weryfikacji - także w formie JPK. Na uwagę zasługuje prawo żądania akt, ksiąg i innych dokumentów dotyczących kontroli, ale za inny okres niż nią objęty, jeżeli nie upłynął jeszcze termin ich przechowywania. Kontrolowany ma obowiązek umożliwić wgląd w dokumenty i ewidencje objęte zakresem kontroli, w tym w dokumenty handlowe, księgowe i finansowe, nawet jeżeli mają charakter poufny. Podatnik, który z racji charakteru i zasięgu prowadzonej działalności dysponuje dokumentami obcojęzycznymi mającymi znaczenie dla kontroli, musi liczyć się z koniecznością przedstawienia ich urzędowych tłumaczeń. Kontrolującym należy zapewnić warunki do pracy, w tym - w miarę posiadanych możliwości - odpowiednie samodzielne pomieszczenie do wykonywania czynności służbowych i miejsce do przechowywania dokumentów.
Kontrolujący mogą żądać wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli celno-skarbowej. Obowiązek ich udzielania spoczywa nie tylko na właścicielu firmy - w przypadku sprawdzania rozliczeń osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, czy na członkach zarządu lub wspólnikach - gdy weryfikacja dotyczy osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej. Wyjaśnień można domagać się od pracowników, osób współdziałających z kontrolowanym czy właściciela biura rachunkowego prowadzącego lub przechowującego jego księgi podatkowe. Osoby upoważnione do reprezentowania lub prowadzenia spraw kontrolowanego są zobowiązane udzielać wyjaśnień dotyczących przedmiotu kontroli celno-skarbowej wynikających z zakresu wykonywanych czynności lub zadań. Kontrolujący mają także prawo przesłuchać świadków. Przesłuchanie może odbyć się na odległość przy użyciu urządzeń technicznych zapewniających bezpośredni przekaz obrazu i dźwięku.
Czas trwania kontroli celno-skarbowej nie powinien przekroczyć 3 miesięcy. W praktyce trwa ona dłużej. Do czasu trwania kontroli celno-skarbowej nie wlicza się: okresów jej zawieszenia, terminów przewidzianych w przepisach prawa podatkowego na dokonanie określonych czynności oraz okresów opóźnień spowodowanych z winy podatnika lub z przyczyn niezależnych od organu podatkowego. Może być ona ponadto przedłużana, np. z powodu podjęcia współpracy z administracjami podatkowymi innych państw. Urząd celno-skarbowy ma obowiązek zawiadomić podatnika na piśmie o każdym przypadku niezakończenia kontroli w terminie, podając przyczyny jej przedłużenia i wskazując nowy termin załatwienia sprawy.
Po zakończeniu czynności kontrolnych sporządzany jest wynik kontroli zawierający informację o stwierdzonych nieprawidłowościach lub ich braku. Podatnik nie może zgłosić do niego zastrzeżeń i wyjaśnień. Ma jedynie prawo - w ciągu 14 dni od dnia jego otrzymania - złożyć korekty deklaracji objętych weryfikacją. Korekty przekazuje się do urzędu skarbowego, a nie do urzędu celno-skarbowego. Jeżeli pomimo stwierdzonych nieprawidłowości korekta nie zostanie dokonana w terminie albo organ jej nie uwzględni, kontrola celno-skarbowa przekształca się w postępowanie podatkowe. Naczelnik urzędu celno-skarbowego, który sporządził wynik kontroli, prowadzi to postępowanie podatkowe i wydaje decyzję. Decyzję można formalnie zakwestionować w trybie odwoławczym. Formalnie, ponieważ odwołanie rozpoznaje ten sam naczelnik urzędu celno-skarbowego, który wydał decyzję. Stanowi o tym art. 83 ust. 6 ustawy o KAS oraz art. 221a § 1 Ordynacji podatkowej. Trudno spodziewać się, że urząd celno-skarbowy uchyli swoją decyzję w wyniku wniesienia odwołania, przyznając się tym samym do błędów. Decyzję można po wyczerpaniu trybu odwoławczego zaskarżyć do sądu administracyjnego.
Podatnik, którego nie stać na uregulowanie zaległości podatkowej wynikającej z decyzji wydanej przez naczelnika urzędu celno-skarbowego, ma prawo ubiegać się o ulgę w jej spłacie, np. rozłożenie na raty. Takie sprawy załatwia urząd skarbowy właściwy dla podatnika. Uzyskanie ulgi uzależnione jest od istnienia ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego.
Przebieg kontroli celno-skarbowej
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2018 r. poz. 800 ze zm.)
Ustawa z dnia 16.11.2016 r. o KAS (Dz. U. z 2018 r. poz. 508 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
