Wielu pracodawców prowadzi działalność socjalną finansowaną bądź z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, bądź ze środków obrotowych. W pierwszym przypadku udzielanie pomocy socjalnej jest bardziej sformalizowane i związane z koniecznością stosowania tzw. kryterium socjalnego. W drugim przypadku analiza sytuacji materialno-bytowej osoby uprawnionej nie jest konieczna, choć i tu trzeba spełnić określone wymogi.
Często spotykaną formą wsparcia socjalnego dla pracowników jest wypłata dofinansowania ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. W okresie wakacyjnym szczególnego znaczenia nabiera finansowe wsparcie wypoczynku pracowników i innych osób uprawnionych, poprzez przyznanie dopłat do wypoczynku zorganizowanego lub we własnym zakresie. Osobami uprawnionymi do korzystania ze środków Funduszu, w tym dopłat urlopowych, są pracownicy i ich rodziny, emeryci i renciści - byli pracownicy i ich rodziny oraz inne osoby, którym pracodawca przyznał w regulaminie ZFŚS prawo do korzystania ze świadczeń socjalnych (art. 2 pkt 5 ustawy o ZFŚS).
Wspomniany regulamin określa zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń z Funduszu oraz przeznaczenie jego środków na poszczególne cele socjalne.
Podstawową zasadą wydatkowania środków ZFŚS na cele socjalne jest przyznawanie określonych form pomocy socjalnej zgodnie z tzw. kryterium socjalnym, określonym w art. 8 ust. 1 ustawy o ZFŚS. Z przepisu tego wynika, że przyznawanie ulgowych usług i świadczeń oraz wysokość dopłat z Funduszu uzależnia się od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu. W praktyce pracodawca nie może więc np. przyznać wszystkim pracownikom dopłat do wypoczynku w tej samej wysokości. Fundusz jest bowiem instytucją prawną, która ma łagodzić różnice w poziomie życia pracowników i ich rodzin, a jego adresatami są zwłaszcza rodziny o najniższych dochodach - jak uznał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 sierpnia 2001 r., sygn. akt I PKN 579/00.
Wydatkowanie środków ZFŚS niezgodnie z ustawą o ZFŚS stanowi wykroczenie zagrożone karą grzywny.
Drugim popularnym świadczeniem socjalnym związanym z wypoczynkiem pracownika jest świadczenie urlopowe. Wypłata tego świadczenia następuje ze środków obrotowych pracodawcy, a więc całkowicie poza ZFŚS (z wyjątkiem świadczenia urlopowego dla nauczycieli). Mimo to regulacje dotyczące warunków przyznawania świadczenia urlopowego znajdują się w ustawie o ZFŚS.
Kryteria wypłaty świadczenia urlopowego określa art. 3 ust. 5 ustawy o ZFŚS, zgodnie z którym przysługuje ono raz w roku każdemu pracownikowi korzystającemu w danym roku kalendarzowym z urlopu wypoczynkowego w wymiarze co najmniej 14 kolejnych dni kalendarzowych (chodzi tu o pracowników zatrudnionych w zakładach nieprowadzących ZFŚS). Świadczenie urlopowe, w przeciwieństwie do dopłaty urlopowej z ZFŚS, może być wypłacone pracownikowi tylko raz w roku. Nabycie prawa do wspomnianego świadczenia nie zależy od tego, czy pracownik korzysta z bieżącego, czy z zaległego urlopu. Istotny jest tylko jego wymiar oraz to, że w danym roku świadczenie to nie zostało wypłacone.
Przy przyznawaniu świadczenia urlopowego pracodawca nie jest zobowiązany do stosowania kryterium socjalnego, a pracownik nie ma obowiązku przedkładania oświadczenia o dochodach w celu jego otrzymania czy wniosku w tej sprawie.
Świadczenie urlopowe nie może przekroczyć wysokości odpisu podstawowego ustalanego stosownie do rodzaju zatrudnienia. Jego wysokość (z wyjątkiem świadczenia przysługującego młodocianym) ustala się proporcjonalnie do wymiaru etatu pracownika. Jeżeli ulegał on zmianie w trakcie roku, dla celów ustalenia wysokości świadczenia urlopowego przyjmuje się wymiar etatu obowiązujący pracownika w dacie nabycia prawa do świadczenia, czyli w ostatnim dniu poprzedzającym rozpoczęcie urlopu.
|
Fragment regulaminu ZFŚS w zakresie dofinansowania wypoczynku (...) § 10 1. Przyznawanie świadczeń z ZFŚS, w tym dofinansowania wypoczynku, zależy od sytuacji życiowej, rodzinnej, materialnej i mieszkaniowej osoby uprawnionej. 2. Podstawą przyznania ulgowych usług i świadczeń jest dochód przypadający na osobę w rodzinie uprawnionego, wykazany w oświadczeniu o dochodach, składanym dla celów korzystania ze środków Funduszu. § 11 1. Warunkiem dopłaty do wczasów organizowanych we własnym zakresie jest wykorzystanie urlopu wypoczynkowego obejmującego co najmniej 10 dni kalendarzowych nieprzerwanego wypoczynku oraz przedłożenie wniosku o wypłatę świadczenia według wzoru określonego w załączniku nr 1 do regulaminu. 2. Dopłata do wczasów zorganizowanych zakupionych indywidualnie przez uprawnionego przysługuje po przedłożeniu przez uprawnionego faktury bądź innego dokumentu potwierdzającego zapłatę za wczasy oraz wysokość poniesionych kosztów. 3. Dopłata do wypoczynku dzieci i młodzieży w formie kolonii, zimowisk, obozów zakupionych indywidualnie przez uprawnionego przysługuje po przedłożeniu przez uprawnionego faktury bądź innego dokumentu potwierdzającego zapłatę za wypoczynek oraz wysokość poniesionych kosztów. § 12 1. Dopłata do wypoczynku osoby uprawnionej, niezależnie od jego formy, przysługuje nie częściej niż raz w roku. Dopłata do wypoczynku dzieci i młodzieży przysługuje nie częściej niż raz w roku, niezależnie od dopłaty przysługującej ich rodzicom bądź prawnym opiekunom. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 4.03.1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 923)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
