Facebook

Jak szukać?»

Uwaga: Do 2 kwietnia 2024 r. część płatników składek przekazuje do ZUS zgłoszenia o pracy "szczególnej" ZUS ZSWA za 2023 r. Do 31 marca 2024 r. należy sporządzić i podpisać sprawozdanie finansowe za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US zeznań: CIT-8 i CIT-8AB za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US deklaracji: CIT-8E i CIT-8FR za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US informacji: IFT-2R, CIT-RB i CIT-CSR za 2023 r. 2 kwietnia 2024 r. (wtorek) mija ostateczny termin złożenia do US informacji: CIT-8ST, CIT-N1, CIT-N2, PIT-N1 i PIT-N2 według stanu na 31 grudnia 2023 r.
Aktualnie jesteś: Gofin.pl (strona główna)  »  Prawo pracy  »  Czas pracy i urlopy  »   Praca w niedzielę w świetle stanowiska MRiPS
POLECAMY
A A A  drukuj artykuł

Praca w niedzielę w świetle stanowiska MRiPS

Ubezpieczenia i Prawo Pracy nr 24 (570) z dnia 10.12.2022
1. Zdefiniowanie początku niedzieli w regulaminie pracy

Zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej udostępnionym naszemu Wydawnictwu 27 października 2022 r. nie można przesunąć godziny rozpoczęcia niedzieli dalej niż do godziny 000, gdyż doba niedzielna musi rozpoczynać się w kalendarzową niedzielę. Ma to istotne znaczenie dla firm produkcyjnych, w których takie rozwiązania występują w praktyce.

Jak można zdefiniować niedzielę?

Zgodnie z art. 1519 § 2 K.p. niedziela trwa od godziny 600 w tym dniu do godziny 600 w poniedziałek. Taka też definicja dotyczy świąt wymienionych w ustawie z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1920), których czas trwania liczy się od godziny 600 w święto do godziny 600 w dniu następnym. Jest to przy tym jedyny rodzaj dnia wolnego, który został zdefiniowany w prawie pracy w sposób sztywny, gdyż w pozostałych przypadkach znaczenie ma doba pracownicza, która jest powiązana z harmonogramami czasu pracy.

Zwracamy uwagę! Powyższa definicja niedzieli i święta nie dotyczy pracowników placówek handlowych, w przypadku których przyjmuje się, że niedziele (święta) trwają zgodnie z astronomicznym pojęciem niedzieli, a więc od godziny 000 do godziny 2400. Potwierdził to resort pracy.

Inaczej sytuacja przedstawia się w pozostałych branżach, gdyż z definicji kodeksowej wynika z kolei wprost, że pracodawca może ustalić inne pory trwania niedzieli, a definicja niedzieli od 600 do 600 obowiązuje tylko, gdy regulamin pracy milczy w ww. kwestii. W tym zakresie pojawiły się wątpliwości, jak daleko idącą swobodę ma pracodawca przy ustalaniu godzin trwania doby niedzielnej? Nie budzi wątpliwości, że czas trwania niedzieli powinien zostać skoordynowany z dwoma innymi instytucjami, a mianowicie z długością trwania pory nocnej u pracodawcy oraz z układem zmian, jeśli występuje praca zmianowa. Dodatkowo warto zadbać, aby ustalona w regulaminie niedziela nie kończyła się za późno, a więc należy sprawdzić, o której godzinie w poniedziałek rozpoczyna się najwcześniej praca.

Przykład

Pracodawca nie zdefiniował w regulaminie pracy pojęcia niedzieli. Trwa ona zatem od 600 w niedzielę do 600 w poniedziałek. W trakcie audytu wewnętrznego dostrzeżono jednak, że część pracowników rozpoczyna pracę w poniedziałki o 500, a zmiany nocne w magazynie kończą pracę o 700, gdyż zmiany zdefiniowano na godziny od 700 do 1900 i od 1900 do 700.

Taka organizacja pracy ma dwie nieprawidłowości, gdyż pracownicy rozpoczynający pracę w poniedziałek o 500 pracują jeszcze 1 godzinę w niedzielę i powinni w zamian otrzymać inny dzień wolny od pracy, a poza tym takie godziny rozpoczynania pracy mogą spowodować naruszenie zasady co 4-tej niedzieli wolnej od pracy. Podobnie przedstawia się sytuacja, jeśli chodzi o pracę na nocnej zmianie w sobotę w magazynie, gdyż kończy się ona o 700 w niedzielę i również o 1 godzinę zachodzi na niedzielną dobę. Ze względów organizacyjnych pracodawca zdecydował się ostatecznie na ustalenie niedzieli od 500 do 500 i zmienił czas pracy w magazynie, aby zmiany trwały od 500 do 1700 oraz od 1700 do 500. Pora nocna została z kolei określona jako 8 godzin pomiędzy 2100 a 500, dzięki temu nie powstaje prawo do dodatków nocnych za część pracy na 1 zmianie.


W przypadku firm produkcyjnych, częstym pytaniem jest możliwość ustalenia definicji niedzieli od 2200 w sobotę do 2200 w niedzielę, co przy przesunięciu zmian nocnych na niedzielę, ma spowodować, że pracownicy będą kończyć w tygodniu pracę w piątek o 600 rano, a nie w sobotę o 600, dzięki temu zyskają wolny od pracy weekend. W takiej sytuacji zmiana przypadająca kalendarzowo od 2200 w niedzielę do 600 w poniedziałek nie byłaby już zmianą niedzielną tylko poniedziałkową, gdyż niedziela o 2200 w tym dniu już by się zakończyła. Oznaczałoby to, że zaplanowany harmonogram nie przypada na niedzielę.

MRiPS W powołanym na wstępie stanowisku resort pracy wyjaśnił, że: "(...) pracodawca nie może przyjąć jako początku doby, określającej niedzielę - godziny, która przypada w innym dniu tygodnia niż niedziela wynikająca z rozkładu kalendarza (na przykład uznać, że za pracę w niedzielę uważa się pracę wykonywaną od godziny 2200 w sobotę do godziny 2200 w niedzielę). (...)".

Ważne: Zgodnie z wyjaśnieniem Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, niedziela może zaczynać się wcześniej niż o godzinie 600 w tym dniu, ale nie wcześniej niż o godzinie 000, tak jak trwa kalendarzowa doba niedzieli.

Firmy produkcyjne stosujące ww. organizację pracy, chcąc dostosować się do tego stanowiska, planując pracę w nocy z niedzieli na poniedziałek powinny udzielać w zamian dnia wolnego za przepracowaną niedzielę, np. w piątki i powinny dodatkowo pilnować, aby nie doszło do naruszenia zasady co 4-tej niedzieli wolnej od pracy, gdyż taka nocna zmiana jest zaliczana do pracy w niedzielę.

MRiPS Zwracamy uwagę! Resort rodziny w powołanym wcześniej stanowisku wskazał, że: "(...) Dopuszczalne jest również ustalenie doby niedzieli różnie dla różnych okresów rozliczeniowych. Przy czym, zróżnicowanie takie może implikować konieczność dokonywania uprzednich zmian definicji niedzieli zawartych w przepisach wewnątrzzakładowych, zgodnie z przepisami m.in. Kodeksu pracy. Nie może zatem dojść do sytuacji, w której doba niedzieli w danym okresie rozliczeniowym będzie inna od doby niedzieli określonej w przepisach wewnątrzzakładowych. W każdym bowiem okresie rozliczeniowym doba niedzielna powinna rozpoczynać się i trwać zgodnie z aktualną definicją niedzieli wynikającą z obowiązujących regulacji wewnątrzzakładowych. (...)".


2. Rekompensowanie pracy w niedzielę

Podstawowym sposobem rekompensaty za pracę w niedzielę jest zapewnienie pracownikowi innego dnia wolnego. Według art. 15111 § 1, 2 i 4 K.p. ma być on udzielony w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli, a jeśli w tym terminie nie jest to możliwe - do końca okresu rozliczeniowego. W razie braku możliwości udzielenia dnia wolnego w ww. terminach, pracodawca powinien wypłacić pracownikowi dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia. Musi go naliczyć za każdą godzinę pracy w tych dniach (art. 15111 § 2 in fine i § 3 K.p.).

Zdaniem inspekcji pracy (por. pismo GIP z 9 lutego 2005 r.) i resortu pracy (por. stanowisko MRPiT udostępnione naszemu Wydawnictwu 28 maja 2021 r.) brak rekompensaty pracy w niedziele i święto innym dniem wolnym w danym okresie rozliczeniowym może uprawniać pracownika do dwóch dodatków: za pracę w niedzielę i za średniotygodniowe godziny nadliczbowe. Dodajmy, że opinii tej nie podziela judykatura (por. uchwała SN z 15 lutego 2006 r., sygn. akt II PZP 11/05), zdaniem której w omawianym przypadku przysługuje jeden dodatek.

Jeśli dodatkowa praca w niedzielę, niezrekompensowana innym dniem wolnym, spowoduje przekroczenie normy dobowej, to wystąpią dwa rodzaje nadgodzin, dobowe i tygodniowe. Potwierdził to resort pracy w udostępnionym nam stanowisku z 27 października 2022 r., odnosząc się do sytuacji pracownika objętego 3-miesięcznym okresem rozliczeniowym, który został wezwany do pracy w niedzielę na 12 godzin i pracodawca nie oddał mu innego dnia wolnego od pracy w ramach tego samego okresu rozliczeniowego. 

MRiPSCzytamy w nim, że: "(...) Na podstawie art. 151 § 1 K.p. praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. Przy czym, norma dobowa wynosi 8 godzin, a przeciętna norma tygodniowa 40 godzin w przyjętym okresie rozliczeniowym.

W świetle art. 1511 § 1 K.p. za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia - za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w nocy, w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto będące dla pracownika dniami pracy zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy lub 50% wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określone powyżej.

Natomiast, z mocy art. 1511 § 2 K.p. stuprocentowy dodatek przysługuje także za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, chyba że przekroczenie tej normy nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych przekraczających normę dobową, za które pracownikowi przysługuje prawo do dodatku w wysokości określonej w § 1.

Oznacza to, że za przekroczenie przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości 100%. Jeśli jednak przekroczenie normy tygodniowej nastąpiło z powodu pracy w nadgodzinach dobowych, to należy wypłacić wyłącznie dodatek za nadgodziny dobowe.

Innymi słowy, przepis art. 1511 § 2 K.p. stanowi, że dodatek za pracę w godzinach nadliczbowych przysługuje także za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Nie przysługuje on jednak jeżeli przekroczenie tygodniowej normy czasu pracy nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za które pracownikowi przysługuje prawo do dodatku za pracę powyżej dobowej normy czasu pracy.

Reasumując, za określoną godzinę nadliczbową pracodawca płaci jeden dodatek, którego wysokość i podstawa prawna zapłaty jest powiązana z okolicznością, czy jest to godzina nadliczbowa z tytułu przekroczenia normy dobowej czy z tytułu przekroczenia przeciętnej normy tygodniowej w okresie rozliczeniowym.

Jeżeli zatem pracownik objęty 3-miesięcznym okresem rozliczeniowym został wezwany w styczniu do pracy w niedzielę na 12 godzin i pracodawca nie oddał mu innego dnia wolnego od pracy w ramach tego samego okresu rozliczeniowego, to za pracę w godzinach nadliczbowych z powodu przekroczenia normy dobowej w wymiarze 4 godzin, pracownikowi przysługuje do normalnego wynagrodzenia, dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia. Natomiast, godziny pracy (w wymiarze 8 godzin) nieprzekraczające normy dobowej przekształcą się z upływem okresu rozliczeniowego w godziny nadliczbowe z powodu przekroczenia normy przeciętnej, za które pracownikowi, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia. Pracodawca płaci zatem jeden dodatek za określone godziny nadliczbowe.".

Czas pracy i urlopy - czytaj także:

 
Przydatne linki
 
Sklep internetowy - sklep.gofin.pl
 
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o., ul. Owocowa 8, 66-400 Gorzów Wlkp., tel. 95 720 85 40, faks 95 720 85 60
Wydawnictwo Podatkowe GOFIN
Szanowny Użytkowniku !
Prosimy o zapoznanie się z poniższymi informacjami oraz wyrażenie dobrowolnej zgody poprzez kliknięcie przycisku "Zgadzam się".
Pamiętaj, że zawsze możesz wycofać zgodę.

Serwis internetowy, z którego Pani/Pan korzysta używa plików cookies w celu:

  • niezbędnego zapewnienia prawidłowego działania Serwisów (utrzymania sesji),
  • realizacji funkcjonalności ułatwiających obsługę Serwisu,
  • analizy statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
  • zbierania i przetwarzania danych osobowych w celu wyświetlenia reklam produktów własnych i klientów reklamowych.
Pliki cookies

Są to pliki instalowane w urządzeniach końcowych osób korzystających z Serwisu, w celu administrowania Serwisem, dostosowania treści Serwisu do preferencji użytkownika, utrzymania sesji użytkownika oraz dla celów statystycznych i targetowania reklamy (dostosowania treści reklamy do indywidualnych potrzeb użytkownika). Informujemy, że istnieje możliwość określenia przez użytkownika Serwisu warunków przechowywania lub uzyskiwania dostępu do informacji zawartych w plikach cookies za pomocą ustawień przeglądarki lub konfiguracji usługi. Szczegółowe informacje na ten temat dostępne są u producenta przeglądarki, u dostawcy usługi dostępu do internetu oraz w Polityce prywatności i plików cookies.

Administratorzy

Administratorem Pana/Pani danych osobowych w związku z korzystaniem z Serwisu internetowego i jego usług jest Wydawnictwo Podatkowe GOFIN sp. z o.o. Administratorem danych osobowych w plikach cookies w związku z wyświetleniem analizy statystyk i wyświetlaniem spersonalizowanych reklam są partnerzy Wydawnictwa Podatkowego GOFIN sp. z o.o., Google Inc, Facebook Inc.

Jakie ma Pani/Pan prawa w stosunku do swoich danych osobowych?

Wobec swoich danych mają Pan/Pani prawo do żądania dostępu do swoich danych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania, prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania danych, prawo do cofnięcia zgody.

Podstawy prawne przetwarzania Pani/Pana danych osobowych
  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z wykonaniem umowy.

    Umowa w naszym przypadku oznacza akceptację regulaminu naszych usług. Jeśli zatem akceptuje Pani/Pan umowę na realizację danej usługi, to możemy przetwarzać Pani/Pana dane w zakresie niezbędnym do realizacji tej umowy.

  • Niezbędność przetwarzania danych w związku z prawnie uzasadnionym interesem administratora.

    Dotyczy sytuacji, gdy przetwarzanie danych jest uzasadnione z uwagi na usprawiedliwione potrzeby administratora, tj. dokonanie pomiarów statystycznych, ulepszania naszych usług, jak również prowadzenie marketingu i promocji własnych usług administratora.

  • Dobrowolna zgoda.

    Aby móc realizować cele:
    - zapamiętania Pani/Pana decyzji w Serwisach w zakresie korzystania z dostępnych opcjonalnie funkcjonalności,
    - analiz statystyk ruchu i reklam w Serwisach,
    - wyświetlania spersonalizowanych reklam produktów własnych i klientów reklamowych w związku z odwiedzaniem niniejszego Serwisu internetowego partnerzy Wydawnictwa Podatkowego Gofin sp. z o.o. muszą mieć możliwość przetwarzania Pani/Pana danych.

Potrzebna jest Nam Pani/Pana dobrowolna zgoda na zapisy w plikach cookies w celach realizacji powyższych celów.
W związku z powyższymi wyjaśnieniami prosimy o wyrażenie dobrowolnej zgody na zapisywanie informacji w plikach cookies przez kliknięcie przycisku „Zgadzam się” lub „Nie teraz” w przypadku braku zgody. Istnieje możliwość skorzystania z „ustawień zaawansowanych” plików cookies w celu określenia indywidualnych zgód na zapis wybranych plików cookies realizujących wybrane cele.