Rozwiązanie umowy o pracę za uprzedzeniem a zwrot kosztów kształcenia

1) Pracownik prawomocnym wyrokiem sądu został przywrócony do pracy u poprzedniego pracodawcy. W tej sytuacji skorzystał z możliwości rozwiązania z nami umowy za 3-dniowym uprzedzeniem. Pracownik ukończył przed miesiącem specjalistyczne szkolenie sfinansowane w całości przez pracodawcę. Po jego ukończeniu miał przepracować rok. Czy możemy skutecznie domagać się zwrotu kosztów kształcenia od pracownika, który rozwiązał umowę o pracę?

Rozwiązanie stosunku pracy w podanym trybie wywarło taki sam skutek prawny jak wypowiedzenie umowy o pracę przez pracodawcę, co oznacza brak możliwości dochodzenia zwrotu kosztów podniesienia kwalifikacji przez pracownika.

W art. 23¹ § 4 oraz art. 48 § 2, art. 57 § 4 i art. 66 § 2 K.p. uregulowano rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika za tzw. "uprzedzeniem". Tryb ten charakteryzuje się krótkimi terminami, w ciągu których pracownik może powiadomić (uprzedzić) pracodawcę o rozwiązaniu stosunku pracy. Rozwiązanie umowy o pracę za pomocą wymienionego sposobu jest możliwe, pod warunkiem zaistnienia okoliczności dopuszczających jego zastosowanie oraz dopełnienia określonych wymogów formalnych dotyczących przede wszystkim zachowania terminów ustawowych.

Pracownik przywrócony do pracy wyrokiem sądu, jeśli przed przywróceniem podjął zatrudnienie u innego pracodawcy, może bez wypowiedzenia, za trzydniowym uprzedzeniem, rozwiązać umowę o pracę z tym pracodawcą w ciągu 7 dni od przywrócenia do pracy. Rozwiązanie umowy wywołuje takie skutki, jakie przepisy prawa wiążą z wypowiedzeniem stosunku pracy przez podmiot zatrudniający (art. 48 § 2, art. 57 § 4 K.p.).

Problematykę podnoszenia kwalifikacji oraz świadczeń przysługujących pracownikom z tego tytułu regulują przepisy art. 103¹-103⁶ K.p. Pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe przysługuje urlop szkoleniowy oraz zwolnienie z całości lub części dnia pracy, na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Oprócz urlopów i zwolnień pracodawca może przyznać pracownikowi dodatkowe świadczenia, w szczególności pokryć opłaty za kształcenie (czesne, opłaty egzaminacyjne), przejazdy lub zakwaterowanie. Stosownie do art. 103⁴ K.p. pracodawca zawiera z pracownikiem podnoszącym kwalifikacje zawodowe pisemną umowę określającą wzajemne prawa i obowiązki, której postanowienia nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy kodeksowe. Strony nie mają obowiązku zawarcia umowy, jeżeli pracodawca nie zamierza zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji. W odmiennym przypadku pracownik podnoszący kwalifikacje zawodowe jest obowiązany do zwrotu poniesionych przez pracodawcę na ten cel kosztów z tytułu dodatkowych świadczeń, w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub okresu zatrudnienia w czasie ich podnoszenia. Obowiązek zwrotu kosztów, w myśl art. 103⁵ K.p., dotyczy pracownika:

• który bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie podnoszenie tych kwalifikacji,
   
• z którym pracodawca rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia z jego winy, w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych lub po jego ukończeniu, w terminie określonym w umowie, nie dłuższym niż 3 lata,
   
• który w okresie 3 lat rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem, z wyjątkiem wypowiedzenia umowy o pracę z powodu mobbingu,
   
• który w okresie 3 lat rozwiąże stosunek pracy bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 K.p. (z winy pracodawcy) lub art. 94³ K.p. (z powodu mobbingu) mimo braku przyczyn określonych w tych przepisach.

W opisanej sytuacji, mimo że z inicjatywą rozwiązania umowy wystąpił pracownik, to jednak zastosowany tryb nie obliguje pracownika do zwrotu kosztów kształcenia.

2) Pracownik, który w ubiegłym roku ukończył opłacone przez pracodawcę studia podyplomowe wystąpił o rozwiązanie stosunku pracy za porozumieniem stron. Czy pracodawca może żądać zwrotu kosztów czesnego, jeżeli z umowy wynika obowiązek przepracowania dwóch lat?

Jeżeli pracodawca uprzednio wyrazi bezwarunkową zgodę na rozwiązanie stosunku pracy w zaproponowanym przez pracownika trybie, to nie.

Okoliczności, w których pracodawca może skutecznie domagać się zwrotu poniesionych kosztów dodatkowych podnoszenia kwalifikacji przez pracownika wyczerpująco określa powołany w odpowiedzi na pytanie pierwsze art. 103⁵ K.p. Wśród niech nie ma rozwiązania umowy w trybie porozumienia stron. Pracodawca może jednak odrzucić ofertę pracownika bądź uzależnić wyrażenie zgody od spełnienia dodatkowych warunków, np. zwrotu części poniesionych kosztów. Nieosiągnięcie porozumienia, a następnie wypowiedzenie przez pracownika umowy o pracę będzie upoważniało pracodawcę do żądania zwrotu kosztów w wysokości proporcjonalnej do okresu zatrudnienia po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych.