Odliczanie VAT od wydatków na samochód osobowy wykorzystywany w działalności mieszanej

Podatnik VAT czynny w ramach prowadzonej działalności gospodarczej wykonuje czynności opodatkowane i zwolnione od podatku, stosując przy odliczeniu VAT wskaźnik proporcji. W działalności opodatkowanej i zwolnionej wykorzystuje samochód osobowy i odlicza 50% VAT od wydatków związanych z jego użytkowaniem (z uwagi na brak ewidencji przebiegu pojazdu). Podatek naliczony pomniejsza następnie stosując wstępny wskaźnik proporcji. Czy dodatkowo powinien również zastosować prewspółczynnik?

Na gruncie ustawy o VAT podstawowym warunkiem umożliwiającym podatnikowi odliczenie podatku naliczonego jest związek dokonanych zakupów z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi. Jak stanowi bowiem art. 86 ust. 1 ustawy o VAT prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje w takim zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane przez podatnika do wykonywania czynności opodatkowanych.

Z tym, że w przypadku samochodów osobowych wykorzystywanych zarówno do celów firmowych, jak i celów prywatnych podatnika, ustawodawca wprowadził na mocy art. 86a ust. 1 ustawy o VAT ograniczenia w zakresie odliczania VAT. W takim przypadku podatnikowi przysługuje bowiem prawo do odliczenia podatku naliczonego w kwocie stanowiącej 50% kwoty podatku z faktury. Nie ma przy tym znaczenia, czy podatnik faktycznie wykorzystuje samochód do celów firmowych w 50%, czy w innej części. Ustawodawca dla tego rodzaju samochodów przyjął pewne uproszczenie opierające się na założeniu, że samochody te są wykorzystywane w 50% "biznesowo". Uproszczenie to oznacza, że nie bada się już realnego wykorzystywania tych pojazdów w celach biznesowych, bo niezależnie od tego, czy wykorzystywanie to byłoby wyższe czy niższe od przyjętego w ustawie, dla celów rozliczenia podatku VAT uznaje się, że pojazd jest wykorzystywany w 50% w działalności gospodarczej (vide: wyjaśnienia Ministerstwa Finansów zamieszczone na stronie www.finanse.mf.gov.pl zatytułowane "Nowe zasady odliczania podatku VAT od wydatków związanych z pojazdami samochodowymi"). Z tego też względu nie opodatkowuje się użytku prywatnego takiego samochodu, na podstawie art. 8 ust. 5 ustawy o VAT.

Dodatkowo trzeba pamiętać o tym, że odliczyć można podatek naliczony w pełnej wysokości w sytuacji, gdy ponoszone wydatki są w całości związane z czynnościami opodatkowanymi. Natomiast w sytuacji gdy podatnik wykonuje zarówno czynności opodatkowane VAT, jak i zwolnione od podatku jest zobowiązany przyporządkować dokonane zakupy do poszczególnych rodzajów sprzedaży. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie, jaka część ponoszonych wydatków związana jest wyłącznie z czynnościami opodatkowanymi, a jaka z czynnościami zwolnionymi, podatnik stosuje metodę proporcjonalnego odliczenia podatku naliczonego, o której mowa w art. 90 ust. 2 ustawy o VAT. W tej sytuacji odliczenie podatku naliczonego następuje za pośrednictwem wskaźnika proporcji, którą ustala się jako udział rocznego obrotu z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, w całkowitym obrocie uzyskanym z tytułu czynności, w związku z którymi podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, oraz czynności, w związku z którymi podatnikowi nie przysługuje takie prawo.

Odnosząc zacytowane powyżej przepisy do stanu faktycznego przedstawionego w pytaniu należy stwierdzić, że Czytelnik w prawidłowy sposób dokonuje odliczenia podatku naliczonego z tytułu wydatków ponoszonych w stosunku do samochodu osobowego wykorzystywanego w działalności gospodarczej. Ze względu bowiem na fakt, że nie jest prowadzona ewidencja przebiegu ww. pojazdu potwierdzająca jego wykorzystanie wyłącznie do działalności gospodarczej Czytelnika, na mocy art. 86a ust. 1 ustawy o VAT przysługuje mu 50% odliczenie podatku z faktury. Z tym, że samochód ten jest wykorzystywany również do czynności zwolnionych od podatku, dlatego też konieczne jest dalsze proporcjonalne pomniejszenie podatku wykazanego na fakturze o proporcję wyliczoną na podstawie art. 90 ustawy o VAT. W sytuacji gdyby samochód ten służył wyłącznie czynnościom opodatkowanym VAT, to wówczas proporcja z art. 90 ustawy o VAT nie miałaby zastosowania.

Natomiast odpowiadając na wątpliwości Czytelnika należy zauważyć, że przepis art. 86 ust. 2a ustawy o VAT odnosi się do takich przypadków, gdy podatnik ponosi wydatki dotyczące np. pojazdów samochodowych, które związane są zarówno z jego działalnością gospodarczą, jak i z celami innymi niż działalność gospodarcza (np. działaniami w charakterze organu władzy publicznej czy nieodpłatną działalnością statutową), ale innymi niż cele prywatne. W takiej sytuacji podatnik zobowiązany byłby zastosować w pierwszej kolejności prewspółczynnik wyliczony w oparciu o art. 86 ust. 2a-2d ustawy o VAT, następnie ograniczenie 50% wynikające z art. 86a ust. 1 ustawy o VAT, a na końcu proporcję z art. 90 ustawy o VAT (vide: str. 16 broszury informacyjnej z dnia 17 lutego 2016 r. pt.: "Zasady odliczania podatku od towarów i usług przez podatników prowadzących działalność o charakterze mieszanym, z uwzględnieniem zmian wprowadzonych od 1 stycznia 2016 r."). Z pytania nie wynika, aby Czytelnik wykonywał czynności inne niż działalność gospodarcza, a zatem powyższy sposób wyliczenia podatku naliczonego nie znajdzie zastosowania w tej sytuacji. Ponadto trzeba podkreślić, że sformułowanie użyte w art. 86 ust. 2a ustawy o VAT "sposób określenia proporcji" nie odnosi się do proporcji ustalanej na podstawie art. 90 ustawy o VAT.