Umowa niepełnoetatowca z limitem godzin

Pomocniczy wzór umowy o pracę ma charakter uniwersalny. Pracodawcy mogą go stosować przy zawieraniu każdego rodzaju umowy o pracę, modyfikując jej treść odpowiednio do specyfiki umowy. Przy czym, jeżeli zatrudniają pracownika, który ma pracować w niepełnym etacie, to, niezależnie od konkretnych zapisów co do warunków pracy, muszą rozszerzyć zakres umowy o postanowienie dotyczące tzw. limitu godzin. Jego przekroczenie uprawnia niepełnoetatowca do dodatku jak za nadgodziny.

Dodatek z umowy, a nie z ustawy

Praca ponadwymiarowa zdarza się nie tylko przy zatrudnieniu na pełny etat. Również niepełnoetatowiec musi czasami zostać "po godzinach". Jednak sytuacja pracownika zatrudnionego na część etatu, który pracował dłużej niż to wynika z jego umowy i grafiku, jest inna niż pracownika pełnoetatowego w analogicznej sytuacji. Przekroczenie niepełnego wymiaru czasu pracy określonego w umowie nie oznacza bowiem automatycznie pracy w klasycznych nadgodzinach, o których mowa w art. 151 § 1 K.p. Przepis ten definiuje pracę w nadgodzinach jako pracę przekraczającą obowiązujące pracownika normy czasu pracy lub przedłużony dobowy wymiar czasu pracy. Normy te, potocznie nazywane podstawowymi, to 8 godzin pracy na dobę i przeciętnie 40 godzin pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy. Obowiązują one zdecydowaną większość pracowników i jedynie w odniesieniu do niektórych zatrudnionych (m.in. określonych grup niepełnosprawnych czy pracowników medycznych) są one obniżone. Wyjątkowo, w przypadku stosowania systemu pracy w ruchu ciągłym, Kodeks pracy odchodzi od przeciętnie 40-godzinnej normy tygodniowej na rzecz normy wynoszącej przeciętnie 43 godziny na tydzień. Te obniżone lub, w jednym przypadku, podwyższone normy, są jednak wyjątkiem od zasady obowiązywania norm podstawowych.

Należy podkreślić, że normy podstawowe obejmują w tym samym stopniu pracowników pełnoetatowych, jak i niepełnoetatowych. To, że pracownik zatrudniony na niepełny etat ma niższy wymiar czasu pracy niż pracownik na pełnym etacie, nie oznacza, że obowiązuje go niższa norma czasu pracy. Wymiar czasu pracy i norma czasu pracy nie są pojęciami tożsamymi. Wymiar czasu pracy wynikający z umowy może być zróżnicowany, normy natomiast pozostają bez zmian. Bez względu więc na to, czy pracownik zatrudniony w ramach niepełnego etatu pracuje np. po 4 czy 5 godzin na dobę, jego norma dobowa wynosi zasadniczo 8 godzin. Ma to swoje konsekwencje w zakresie nabywania prawa do dodatku za nadgodziny przez pracowników niepełnoetatowych.

Prawdziwe nadgodziny po pełnej dniówce

Zgodnie z kodeksowymi regulacjami, nadgodziny występują dopiero po przekroczeniu norm czasu pracy obowiązujących pracownika lub przedłużonego wymiaru dobowego. Jak już wspomniano, normy te, bez względu na wymiar etatu, są takie same i wynoszą 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin pracy na tydzień (chyba że danego pracownika obejmują normy odrębne). Oznacza to, że "prawdziwe" nadgodziny w ujęciu kodeksowym występują dopiero po przekroczeniu tych norm albo ewentualnie wydłużonego wymiaru dobowego. W konsekwencji takie klasyczne nadgodziny bardzo rzadko mają miejsce przy pracy na część etatu. Nie oznacza to jednak, że niepełnoetatowcy zostali pozbawieni jakiejkolwiek rekompensaty za pracę powyżej wymiaru czasu pracy ustalonego w ich umowach. Ochronę pracowników niepełnoetatowych przed bezpłatną pracą powyżej ich wymiaru etatu zapewnia właśnie ustalenie tzw. limitu godzin.

Limit najlepiej wypośrodkować

W umowie o pracę niepełnoetatowca strony muszą obowiązkowo określić liczbę godzin ponad określony w umowie wymiar czasu pracy, których przekroczenie uprawnia pracownika do, oprócz normalnego wynagrodzenia, dodatku do wynagrodzenia jak za nadgodziny (art. 151 § 5 K.p.). Wymóg wprowadzenia takiego zapisu ma na celu zrekompensowanie niepełnoetatowcowi pracy ponad jego wymiar czasu pracy, która w sensie ścisłym nie jest pracą nadliczbową. Dlatego strony muszą wskazać w umowie tzw. limit godzin, którego przekroczenie będzie uprawniało do dodatku jak za nadgodziny. Należy podkreślić, że wprowadzenie prawa do takiego dodatku nie oznacza, że pracownik zatrudniony na część etatu, który przekracza swój wymiar czasu pracy, świadczy pracę w nadgodzinach. Te występują dopiero po przekroczeniu 8. godziny pracy na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym.

Kodeks pracy nie wskazuje, w jaki sposób dokonać ustalenia limitu godzin dla niepełnoetatowca. Jednak określenie go na poziomie ogólnych norm czasu pracy, np. przez zapis, że prawo do dodatku powstaje po przekroczeniu 8 godzin pracy na dobę i przeciętnie 40 na tydzień jest bezcelowe. W takim przypadku prawo do rekompensaty za nadgodziny powstaje bowiem z mocy samego prawa, bez konieczności wprowadzania dodatkowych ustaleń umownych. Dlatego wspomniany limit powinien zostać ustalony poniżej podstawowych norm czasu pracy, a powyżej niepełnego wymiaru etatu wynikającego z umowy niepełnoetatowca. Metody wyznaczenia limitu mogą być różne - przez odniesienie go do wymiaru dobowego pracownika, wielkości etatu czy średniotygodniowego wymiaru czasu pracy (patrz przykład).

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)