Podatnik VAT czynny ma prawo do skorzystania z ulgi na złe długi. Może tego dokonać w rozliczeniu za okres, w którym nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną i od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły 3 lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona.
Zgodnie z art. 89a ust. 1 i ust. 1a ustawy o VAT podatnik może skorygować podstawę opodatkowania oraz podatek należny z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. Korekta dotyczy również podstawy opodatkowania i kwoty podatku przypadającej na część kwoty wierzytelności, której nieściągalność została uprawdopodobniona. Nieściągalność wierzytelności uważa się za uprawdopodobnioną w przypadku, gdy wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie w ciągu 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze.
Wierzyciel, który zamierza skorzystać z ulgi na złe długi, musi spełnić dodatkowo warunki wymienione w art. 89a ust. 2 ustawy o VAT (patrz ramka).
Ponadto w przypadku dostawy towaru lub świadczenia usług dokonanych na rzecz podmiotu innego niż podatnik VAT czynny, czyli na rzecz konsumenta lub podatnika zwolnionego z VAT, w myśl art. 89a ust. 2a ustawy o VAT, omawiana korekta może zostać dokonana, jeżeli:
1) wierzytelność została potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego lub
2) wierzytelność została wpisana do rejestru długów prowadzonego na poziomie krajowym, lub
3) wobec dłużnika ogłoszono upadłość konsumencką na podstawie odrębnych przepisów.
Korekta związana z ulgą na złe długi może nastąpić w rozliczeniu za okres, w którym nieściągalność wierzytelności uznaje się za uprawdopodobnioną, pod warunkiem że do dnia złożenia przez wierzyciela deklaracji podatkowej za ten okres wierzytelność nie została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie.
W przypadku gdy po złożeniu deklaracji podatkowej, w której dokonano korekty, należność została uregulowana lub zbyta w jakiejkolwiek formie, wierzyciel obowiązany jest do zwiększenia podstawy opodatkowania oraz kwoty podatku należnego w rozliczeniu za okres, w którym należność została uregulowana lub zbyta. W przypadku częściowego uregulowania należności podstawę opodatkowania oraz kwotę podatku należnego zwiększa się w odniesieniu do tej części.
Wierzyciel informuje o korekcie właściwego dla niego naczelnika urzędu skarbowego w deklaracji podatkowej, w której dokonuje tej korekty.
W przypadku nieuregulowania należności wynikającej z faktury dokumentującej dostawę towarów lub świadczenie usług na terytorium kraju w terminie 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze, dłużnik jest obowiązany do korekty odliczonej kwoty podatku wynikającej z tej faktury, w rozliczeniu za okres, w którym upłynął 90. dzień od dnia upływu terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze. Korekty tej nie musi robić w sytuacji, gdy ureguluje należność najpóźniej w ostatnim dniu okresu rozliczeniowego, w którym upłynął 90. dzień od dnia upływu terminu płatności tej należności. W przypadku częściowego uregulowania należności w terminie 90 dni od dnia upływu terminu jej płatności określonego w umowie lub na fakturze, korekta dotyczy podatku naliczonego przypadającego na nieuregulowaną część należności.
Natomiast gdy dłużnik ureguluje należności po dokonaniu tej korekty, ma on prawo do zwiększenia kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym należność uregulowano. W przypadku częściowego uregulowania należności podatek naliczony może zostać zwiększony w odniesieniu do tej części.
Na obecne brzmienie art. 89a ust. 2 ustawy o VAT wpływ miał m.in. wyrok TSUE z dnia 15 października 2020 r., w sprawie C-335/19, w którym stwierdzono niezgodność przepisu art. 89a ust. 2 pkt 1 i pkt 3 ustawy o VAT (zgodnie z którymi wierzyciel i dłużnik musieli być podatnikami VAT czynnymi i dłużnik nie mógł być w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji) z przepisami prawa unijnego.
Przy czym przepis art. 89a ust. 2 pkt 5 ustawy o VAT (określający 2-letni okres na dokonanie korekty, obecnie 3-letni) nie był objęty zakresem pytania prejudycjalnego i dlatego TSUE nie wypowiedział się co do jego zgodności lub niezgodności z prawem unijnym.
W związku z tym orzeczeniem część podatników, którym - z uwagi na niezgodne z prawem UE brzmienie art. 89a ust. 2 ustawy o VAT - status dłużnika uniemożliwiał skorzystanie z ulgi, postanowiła dokonać korekty rozliczenia VAT, korzystając z tej ulgi. Ponadto z prawa do korekty, po wejściu w życie z dniem 1 października 2021 r. zmiany przepisów dotyczących ulgi na złe długi wprowadzonych ustawą o zmianie ustawy o podatku VAT oraz ustawy - Prawo bankowe (Dz. U. z 2021 r. poz. 1626), które wydłużyły z 2 lat do 3 lat możliwość dokonania korekty VAT, chcieli skorzystać także podatnicy, którzy z różnych innych względów z ulgi tej nie skorzystali (w terminie 2-letnim).
Organy podatkowe w wydawanych interpretacjach uważają, że jeżeli 90. dzień od terminu płatności upłynął przed 1 października 2021 r., to do realizacji przez wierzyciela ulgi na złe długi zastosowanie ma 2-letni okres.
Natomiast, jeśli 90. dzień od terminu płatności upłynął 1 października 2021 r. lub później, to do realizacji przez wierzyciela ulgi na złe długi zastosowanie mają obecne przepisy, czyli m.in. 3-letni okres na skorzystanie z tej preferencji.
Z kolei sądy administracyjne uważają, że podatnik ma prawo do skorzystania z ulgi na złe długi, w sytuacji gdy nie skorzystał z takiego prawa z powodu naruszeń prawa wspólnotowego i odmowy przez organ podatkowy prawa do tej preferencji w ustawowym terminie.
Przykładowo WSA w Gliwicach w wyroku z dnia 13 kwietnia 2022 r., sygn. akt I SA/Gl 1666/21 (orzeczenie prawomocne), wyjaśnił, że podatnik skutecznie wskazał na okoliczności przemawiające za uznaniem, że do złożenia korekt w terminie ustawowym nie doszło z przyczyn nieleżących po jego stronie. Podatnik nie dochował tego terminu (2 lat) z powodu naruszeń prawa UE przez Polskę, a również wskutek zanegowania możliwości zastosowania ulgi na złe długi przez organ podatkowy w ustawowym terminie, co stanowi podstawę do niestosowania w takim przypadku art. 89a ust. 2 pkt 5 ustawy o VAT. Zdaniem WSA art. 89a ust. 2 pkt 5 ustawy o VAT (w którym był przewidziany 2-letni termin) musi być w takim przypadku postrzegany jako niezgodny z prawem UE, naruszający zasadę skuteczności prawa unijnego (powodujący, że wykonanie uprawnień przyznanych na mocy dyrektywy VAT stało się dla podatnika praktycznie niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, mimo działania przez niego w dobrej wierze).
Także WSA w Łodzi w wyroku z dnia 27 września 2022 r., sygn. akt I SA/Łd 407/22 (orzeczenie prawomocne), uznał, że art. 89a ust. 2 pkt 5 ustawy o VAT (przewidziano w nim 2-letni okres korekty) może być w okolicznościach konkretnej sprawy postrzegany jako niezgodny z prawem UE i naruszający zasadę skuteczności prawa unijnego, jeśli jego zastosowanie spowodowałoby, że wykonanie uprawnień przyznanych na mocy dyrektywy VAT stałoby się dla podatnika niemożliwe mimo działania przez niego w dobrej wierze.
|
Prawo do skorzystania z ulgi na złe długi wystąpi, gdy spełnione są dodatkowo następujące warunki:
|
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o VAT (Dz. U. z 2022 r. poz. 931 ze zm.)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
