Kategoria "pracownicy mobilni" nie jest znana przepisom prawa pracy ani normom prawa podatkowego. Wytworzyła ją praktyka. Ze specyfiki pracy wykonywanej przez tę grupę wynika potrzeba przyznawania szczególnych świadczeń, które u ogółu pozostałych zatrudnionych poczytywane byłyby za benefity. Dyskusja na temat podatkowych skutków tych świadczeń ciągle trwa, choć interpretacje podatkowe wskazują, że fiskus liberalizuje swoje stanowisko.
W myśl uchwały Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2008 r., sygn. akt II PZP 11/08, pracownicy mobilni to taka grupa zatrudnionych, która pracuje w warunkach stałego przemieszczania się, nie będąc jednocześnie w podróży służbowej. Są to zatem osoby, których miejsce świadczenia pracy stanowi pewien obszar (np. kraj, województwo, region). Jak zauważył SN, pracownicy mobilni nie wykonują incydentalnie zadania związanego z oddelegowaniem poza miejsce pracy, lecz ich charakter pracy wymusza nieustanne przebywanie w trasie. Wśród zatrudnionych w ten sposób znajdują się m.in. kierowcy, serwisanci i monterzy rozmaitych urządzeń przemysłowych, przedstawiciele handlowi.
Ze względu na to, że wyjazdy pracowników mobilnych nie spełniają przesłanek do uznania ich za delegacje, osoby te nie otrzymują diet ani innych należności z tytułu podróży służbowych. Ponoszą jednak wydatki niezbędne do prawidłowego wykonania swoich obowiązków pracowniczych. Aby nakłady te zminimalizować, pracodawcy przyznają pracownikom mobilnym szczególne świadczenia, polegające najczęściej na zapewnieniu bezpłatnego noclegu lub zrekompensowaniu poniesionych w tym zakresie kosztów oraz sfinansowaniu wyżywienia w trakcie wyjazdów służbowych.
Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o pdof (Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.), za przychody ze stosunku pracy i stosunków pokrewnych uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Pomimo bardzo szerokiego ujęcia przychodów pracowniczych, nie każde świadczenie otrzymane od pracodawcy podlega podatkowi dochodowemu. Analizując pojęcie nieodpłatnego świadczenia jako rodzaju przychodu ze stosunku pracy, Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 8 lipca 2014 r., sygn. akt K 7/13, uznał, że jednym z jego wyróżników jest spełnienie go w interesie pracownika a nie pracodawcy. Innymi słowy, aby skutecznie żądać daniny od pracownika, nieodpłatne świadczenie powinno pracownikowi przynieść korzyść w postaci powiększenia jego aktywów lub uniknięcia wydatku, który w innych okolicznościach zmuszony byłby ponieść kosztem swojego majątku.
Jak wynika z wyroku NSA z dnia 2 października 2014 r., sygn. akt II FSK 2387/12, obowiązek zapewnienia przez pracodawcę prawidłowej organizacji pracy nie może być utożsamiany tylko z dostarczeniem biurka, materiałów biurowych, pokryciem kosztów eksploatacji samochodu służbowego czy kosztów zużytej energii elektrycznej. Obowiązek ten powinien być również analizowany w kontekście konkretnych zadań realizowanych przez pracownika. Jeżeli zatem prawidłowe i efektywne wykonywanie obowiązków służbowych wymaga od pracownika nocowania w hotelu, aby w odpowiednim czasie dotrzeć do klienta, to zapewnienie noclegu przez pracodawcę (lub zwrot poniesionych na ten cel wydatków) nie może być poczytywane za korzyść majątkową otrzymaną przez zatrudnionego. W tej sytuacji świadczenie nie będzie stanowiło przychodu podatkowego. Tego zdania był Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z dnia 17 czerwca 2022 r., nr 0114-KDIP3-2.4011.448.2022.1.MJ, wydanej pracodawcy zatrudniającemu serwisantów, monterów i przedstawicieli handlowych podróżujących do klientów rozsianych na terenie całej Polski.
Nie dotyczy to jednak pracowników oddelegowanych do pracy w innym miejscu, w tym w szczególności pracowników budowlanych. Zdaniem fiskusa, wykonywania pracy na poszczególnych budowach, czyli w miejscach skonkretyzowanych i przez pewien czas jednak trwałych, nie można utożsamiać z podróżą służbową ani z pracą mobilną (por. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z dnia 11 maja 2023 r. nr 0113-KDIPT2-3.4011.177.2023.1.GG). Przyjęcie przez pracownika świadczeń w postaci zakwaterowania będzie w takich przypadkach przynosić wymierną korzyść majątkową (poprzez uniknięcie koniecznego wydatku), która powiększy jego przychody ze stosunku pracy.
Jeżeli praca posiada rzeczywiście przymiot mobilności, neutralne podatkowo będzie także pokrycie przez pracodawcę kosztów przemieszczania się pracownika, zarówno poprzez zapewnienie biletów, zwrot kosztów przejazdu środkami komunikacji publicznej lub taksówką, jak również w formie podobnej do tzw. kilometrówki (por. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z dnia 30 września 2021 r., nr 0113-KDIPT2-3.4011.529.2021.2.NM).
Pracownicy mobilni nie mogą natomiast liczyć na pozbawioną skutków podatkowych rekompensatę podwyższonych kosztów wyżywienia podczas pracy w terenie. Pokrycie przez pracodawcę kosztów zakupionych przez nich usług gastronomicznych lub produktów spożywczych będzie traktowane jako nieodpłatne świadczenie skutkujące powstaniem przychodu ze stosunku pracy. Fiskus stoi bowiem na stanowisku, że sfinansowanie lub zwrot wydatków za posiłek jest nakładem ponoszonym w interesie pracownika i to jemu przynosi wymierną korzyść, zważywszy że tego typu koszty pracownik zmuszony jest ponosić niezależnie od wykonywania (bądź nie) obowiązków służbowych (por. interpretację indywidualną Dyrektora KIS z dnia 26 kwietnia 2023 r., nr 0112-KDIL2-1.4011.177.2023.1.KF).
| ||||||||||||
|
||||||||||||
