Wypowiedzieliśmy umowę pracownikowi, który ma niewykorzystane urlopy z lat ubiegłych. Zaległości dotyczą urlopów za lata 2010-2014. Które z nich uległy już przedawnieniu i czy ekwiwalent za niewykorzystany urlop obejmuje też urlopy przedawnione? Czy pracownik może się zrzec prawa do ekwiwalentu za urlop?
Prawo do urlopu wypoczynkowego i ekwiwalentu za urlop ulega przedawnieniu z upływem trzyletniego okresu od daty wymagalności roszczenia o urlop za dany rok lub za ekwiwalent. Co do zasady rozpoczęcie biegu okresu przedawnienia urlopu wypoczynkowego następuje z ostatnim dniem roku kalendarzowego, za który przysługuje urlop. Jeżeli termin wykorzystania urlopu za dany rok uległ przesunięciu na następny rok kalendarzowy, co jest dopuszczalne na podstawie art. 168 K.p. i często zdarza się w praktyce, granicznym terminem rozpoczęcia biegu przedawnienia jest ostatni dzień września roku następnego (z pewnymi wyjątkami, o których dalej). Można więc przyjąć, że bieg przedawnienia prawa do urlopu za dany rok rozpoczyna się najpóźniej 30 września roku następnego.
Jak wynika z pytania pracownik posiada niewykorzystany urlop wypoczynkowy za lata 2010-2014. Przedawnienie prawa do tych urlopów należy rozpatrywać oddzielnie dla każdego roku kalendarzowego. Dla rozstrzygnięcia sprawy przedawnienia urlopów za poszczególne lata istotna jest w omawianej sprawie zmiana terminu na udzielenie zaległego urlopu, jaka nastąpiła z dniem 1 stycznia 2012 r. Do tej daty zaległego urlopu za dany rok należało udzielić do końca marca następnego roku. Od 1 stycznia 2012 r. na mocy ustawy o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz. U. z 2011 r. nr 232, poz.1378) termin ten przesunięto na koniec września następnego roku. Nowy termin udzielenia zaległego urlopu objął urlop za 2011 r. i lata następne. Nie ma natomiast zastosowania do urlopów za lata wcześniejsze, które stawały się zaległymi - co następuje z dniem 1 stycznia następnego roku po roku, za który przysługuje urlop - pod rządami poprzedniej regulacji. Przewidywały one udzielanie zaległego urlopu do końca marca następnego roku. Od tej daty najpóźniej należy liczyć trzyletni termin przedawnienia roszczenia o urlop za lata wcześniejsze niż 2011 r. Biorąc to pod uwagę, roszczenie o urlop za 2010 r. uległo już przedawnieniu, a zaległy urlop za 2011 r. przedawni się z upływem września br. (patrz tabela).
WAŻNE: Przedawnienie prawa do urlopu wypoczynkowego za dany rok powoduje przedawnienie prawa do ekwiwalentu za ten urlop.
Prawo pracy wyklucza możliwość zrzeczenia się przez pracownika prawa do urlopu wypoczynkowego (art. 152 § 2 K.p.). Jeżeli urlop nie został wykorzystany w naturze, ulega przekształceniu w prawo do ekwiwalentu - w dniu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, chyba że strony postanowiły o przeniesieniu niewykorzystanego urlopu do następnego zatrudnienia, na warunkach określonych w art. 171 § 3 K.p. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 marca 2001 r. (sygn. akt I PKN 336/00):
"Z dniem rozwiązania stosunku pracy prawo pracownika do urlopu wypoczynkowego w naturze przekształca się w prawo do ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop. W tym też dniu rozpoczyna bieg termin przedawnienia roszczenia o ekwiwalent pieniężny za niewykorzystane w naturze, a nieprzedawnione urlopy wypoczynkowe."
Należy zasygnalizować, że w orzecznictwie z zakresu prawa pracy dopuszczono ewentualną zamianę prawa do ekwiwalentu za urlop na inne korzyści (w tym majątkowe) od pracodawcy (patrz wyrok SN z dnia 3 grudnia 1981 r., sygn. akt I PRN 106/81). Należy jednak zaznaczyć, że wyrok SN dopuszczający możliwość ugody w sprawie zamiany ekwiwalentu za urlop na inne świadczenie ma charakter raczej jednostkowy. Ponadto wynika z niego, że pracownik nie może zrzec się prawa do ekwiwalentu za urlop "bezinteresownie", bez zapewnienia mu w zamian przez pracodawcę określonych korzyści.
| Urlop wypoczynkowy za dany rok |
Termin udzielenia zaległego urlopu |
Termin przedawnienia urlopu |
| 2010 r. | 31 marca 2011 r. | z upływem 31 marca 2014 r. |
| 2011 r. | 30 września 2012 r. | z upływem 30 września 2015 r. |
| 2012 r. | 30 września 2013 r. | z upływem 30 września 2016 r. |
| 2013 r. | 30 września 2014 r. | z upływem 30 września 2017 r. |
| 2014 r. | 30 września 2015 r. | z upływem 30 września 2018 r. |
| ||||||||||||
|
||||||||||||
