Zaniechanie udzielenia czasu wolnego za godziny nadliczbowe w zaplanowanym terminie

W zakładzie pracy obowiązuje 3-miesięczny okres rozliczeniowy. Ewentualne godziny nadliczbowe z przekroczenia dobowego kompensujemy czasem wolnym w ostatnim miesiącu okresu, o czym informujemy pracownika w miesiącu wystąpienia nadgodzin. Jak sklasyfikować te godziny, gdy ostatecznie nie uda się udzielić pracownikowi czasu wolnego? Czy są to wówczas przekroczenia średniotygodniowe?

Nie, w dalszym ciągu są to przekroczenia dobowe, które należy opłacić stosownymi dodatkami.

Godziny nadliczbowe z przekroczenia dobowego mogą być kompensowane albo dodatkami do wynagrodzenia, albo czasem wolnym. Pieniężna kompensata tych nadgodzin następuje w dacie wypłaty wynagrodzenia za bieżący miesiąc. Jak bowiem stanowi art. 80 i 85 K.p. za pracę wykonaną pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, a jego wypłaty dokonuje się co najmniej raz w miesiącu, nie później niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego. Analogiczne stanowisko w tej sprawie zajmuje Główny Inspektorat Pracy (pismo z dnia 21 kwietnia 2009 r., znak: GPP-306-4560-32/09/PE/RP), który wyjaśnił, że: "(…) godziny nadliczbowe z przekroczenia dobowej normy czasu pracy powstają w dniu, w którym wystąpiły. Wtedy też pracownik nabywa prawo do opłacenia tych godzin, oprócz normalnego wynagrodzenia, stosownym dodatkiem. (…)".

Powyższe ma znaczenie wówczas, gdy okres rozliczeniowy jest dłuższy niż miesiąc, bowiem udzielenie czasu wolnego zwalnia pracodawcę z obowiązku wypłaty dodatków. Aby było to możliwe, wniosek pracownika lub polecenie pracodawcy w sprawie odebrania czasu wolnego powinny odpowiednio wpłynąć lub zostać wydane przed wypłatą za bieżący miesiąc. Tak też wyjaśnił GIP w piśmie powołanym na wstępie. W ocenie Inspekcji, jeżeli wniosek o udzielenie czasu wolnego w zamian za nadgodziny "dobowe" nie zostanie złożony przed terminem wypłaty wynagrodzenia za miesiąc, w którym nadgodziny te wystąpiły, albo nie zostanie wydane polecenie pracodawcy w tej sprawie, wraz z wynagrodzeniem za dany miesiąc należy wypłacić dodatki.

Pracownik jest zatrudniony w systemie podstawowym w trzymiesięcznym okresie rozliczeniowym pokrywającym się z kwartałami kalendarzowymi. W listopadzie 2013 r. wykonywał pracę w godzinach nadliczbowych z przekroczenia dobowego. Pracodawca udziela w zamian czasu wolnego w ostatnim miesiącu okresu. Przed końcem listopada 2013 r. o powyższym poinformował pracownika. W tej sytuacji za listopadową pracę nadliczbową wypłacił pracownikowi łącznie z wynagrodzeniem za ten miesiąc tylko normalne wynagrodzenie (bez dodatków).

Przepisy z zakresu czasu pracy nie regulują sytuacji, w której następuje wycofanie wcześniejszej dyspozycji w sprawie udzielenia czasu wolnego za nadgodziny. Jednakże w praktyce kadrowej może zdarzyć się, że wcześniejsze plany w tym przedmiocie z przyczyn obiektywnych muszą ulec zmianie. Z kolei w celu określenia czy w danym okresie rozliczeniowym doszło do przekroczeń przeciętnej normy tygodniowej, które są opłacane dodatkiem w wysokości 100%, od wszystkich godzin przepracowanych odejmuje się godziny stanowiące przekroczenia dobowe, za które pracownikowi przysługuje prawo do dodatku w wysokości określonej w art. 151¹ § 1 K.p. Tak wynika z art. 151¹ § 2 K.p.

Wobec nieudzielenia pracownikowi czasu wolnego uważamy, że za wcześniejsze przekroczenia dobowe pracownikowi przysługują dodatki z tego tytułu, przy czym naruszony został termin ich wypłaty. Opłacone dodatkiem nadgodziny pomniejszą pulę przepracowaną ogółem, a zatem nie spowodują przekroczeń średniotygodniowych.

Zwracamy uwagę! Pracownik, któremu świadczenie pieniężne wypłacono z opóźnieniem, może za czas tego opóźnienia żądać odsetek (art. 481 K.c. w związku z art. 300 K.p.).

Załóżmy, że pracodawca, o którym mowa w poprzednim przykładzie, z przyczyn obiektywnie niedających się usunąć był zmuszony wycofać się z planu udzielenia pracownikowi w grudniu br. czasu wolnego za listopadowe godziny nadliczbowe. Godziny te nie straciły jednak statusu przekroczeń dobowych. W tej sytuacji pracodawca jest obowiązany niezwłocznie wypłacić dodatki (na żądanie pracownika z odsetkami). Natomiast podczas bilansowania czasu pracy za bieżący okres rozliczeniowy może odjąć te godziny od ogólnego czasu pracy.