Rozliczanie VAT przez małych podatników – pytania i odpowiedzi

Na podstawie art. 2 pkt 25 ustawy o VAT, status małego podatnika przysługuje podmiotom, u których wartość sprzedaży (wraz z kwotą podatku) nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym wyrażonej w złotych kwoty odpowiadającej równowartości 1.200.000 euro.

Limit uprawniający do korzystania ze statusu małego podatnika w 2015 r. wynosić będzie po zaokrągleniu 5.015.000 zł, natomiast do końca 2014 r. limit ten wynosi 5.068.000 zł.

Z kolei limit uprawniający do korzystania ze statusu małego podatnika w 2015 r. dla podatników świadczących usługi typu pośrednictwa, wynosić będzie 188.000 zł, natomiast do końca 2014 r. limit ten wynosi 190.000 zł.

Ustawodawca określając w euro kwotę obrotów uprawniającą do korzystania ze statusu małego podatnika wskazuje, że muszą to być obroty z ubiegłego roku podatkowego. Dla 2015 r. będą to obroty z roku 2014.

Jest to istotna okoliczność z uwagi na fakt, że limit ten po przeliczeniu na złote w roku 2015 ulegnie obniżeniu w porównaniu do roku 2014.

W praktyce możliwe więc będą sytuacje podobne do tej przedstawionej w pytaniu, gdzie mały podatnik do końca bieżącego roku nie przekroczy limitu obrotów określonego na 2014 r., a mimo to utraci status małego podatnika z dniem 1 stycznia 2015 r.

Chociaż w sytuacji przedstawionej w pytaniu wartość sprzedaży mieści się w limicie ustalonym na 2014 r., jednak jest wyższa niż limit ustalony na 2015 r. Począwszy zatem od 1 stycznia 2015 r. podatnik nie będzie już korzystał ze statusu małego podatnika.

Z treści pytania nie wynika, czy podatnik dokonuje transakcji na rzecz czynnych podatników VAT czy też innych podmiotów. Jest to o tyle istotne, że obowiązek podatkowy w VAT w przypadku małych podatników rozliczających się metodą kasową został zróżnicowany w zależności od tego, kto jest kontrahentem podatnika.

W myśl art. 21 ust. 1 i 2 ustawy o VAT, w przypadku, gdy kontrahentem podatnika rozliczającego się kasowo z podatku VAT jest inny czynny podatnik VAT, wówczas obowiązek podatkowy z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług powstaje z dniem otrzymania całości lub części zapłaty. Jeżeli zatem kontrahentem podatnika jest czynny podatnik VAT, istotnie dopóki nie otrzyma on należności za towar czy usługę, nie będzie wykazywał obowiązku podatkowego z tytułu danej transakcji.

Z kolei w przypadku gdy mały podatnik wykonuje czynności na rzecz innych podmiotów niż czynni podatnicy VAT, obowiązek podatkowy powstaje z dniem otrzymania całości lub części zapłaty, nie później niż 180. dnia, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi. Przy braku zapłaty za towar czy usługę podatnik ma zatem w tym przypadku obowiązek wykazania podatku należnego w odpowiednim terminie (180 dni od dnia wydania towaru czy wykonania usługi).

Mali podatnicy mają prawo do rozliczania podatku VAT tzw. metodą kasową, która w zakresie powstania obowiązku podatkowego różni się znacząco od określonych w ustawie o VAT ogólnych zasad jego powstania.

Wybór metody kasowej możliwy jest po uprzednim pisemnym zawiadomieniu naczelnika urzędu skarbowego w terminie do końca miesiąca poprzedzającego okres, za który podatnik ma zamiar stosować tę metodę.

Jeżeli zatem podatnik zamierza korzystać z kasowej metody rozliczeń podatku VAT począwszy od pierwszego kwartału 2015 r., powinien zawiadomić naczelnika urzędu skarbowego o wyborze tej metody do końca grudnia 2014 r.

W myśl art. 21 ust. 4 ustawy o VAT, mały podatnik traci prawo do rozliczania podatku metodą kasową począwszy od rozliczenia za miesiąc następujący po kwartale, w którym nastąpiło przekroczenie limitu obrotów określonego w art. 2 pkt 25 tej ustawy.

Z art. 99 ust. 5 ustawy o VAT wynika, że podatnicy, którzy utracili prawo do stosowania metody kasowej składają deklaracje podatkowe za okresy miesięczne począwszy od rozliczenia za miesiąc następujący po kwartale, w którym nastąpiło przekroczenie kwot powodujące utratę prawa do rozliczania się metodą kasową.

Nie oznacza to jednak, że podatnik w sytuacji przedstawionej w pytaniu musi obligatoryjnie po utracie prawa do stosowania kasowej metody rozliczać VAT miesięcznie. Pomimo bowiem utraty prawa do stosowania metody kasowej, może on składać deklaracje kwartalne, ale na formularzu VAT-7D po uprzednim pisemnym zawiadomieniu naczelnika urzędu skarbowego, najpóźniej do 25. dnia drugiego miesiąca kwartału, za który będzie po raz pierwszy złożona kwartalna deklaracja podatkowa.

W myśl art. 86 ust. 10e ustawy o VAT, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w odniesieniu do nabytych przez małego podatnika towarów i usług, w okresie stosowania przez niego metody kasowej, powstaje nie wcześniej niż w rozliczeniu za okres, w którym podatnik dokonał zapłaty za te towary i usługi.

Zatem dopóki mały podatnik rozliczający VAT metodą kasową nie ureguluje należności za towar czy usługę (w całości lub w części), nie ma prawa do odliczenia podatku naliczonego.

Co do zasady, po rezygnacji z kasowej metody rozliczeń, odliczanie VAT naliczonego odbywa się na zasadach ogólnych. Oznacza to, że odliczenie może nastąpić w rozliczeniu za okres, w którym w stosunku do nabytego towaru czy usługi powstał obowiązek podatkowy u sprzedawcy i pod warunkiem, że podatnik otrzymał fakturę dokumentującą ten zakup.

Warto jednak zauważyć, że konstrukcja przepisu art. 86 ust. 10e ustawy o VAT wyraźnie wskazuje zasady odliczania VAT naliczonego od nabycia towarów i usług w okresie stosowania metody kasowej. Oznacza to, że wobec zakupów towarów czy usług dokonanych w czasie, kiedy mały podatnik rozliczał VAT metodą kasową odbywać się musi zgodnie z określoną w tym przepisie zasadą. Dopóki zatem podatnik w sytuacji przedstawionej w pytaniu nie ureguluje (w całości lub w części) należności za towar czy usługę, nie może odliczyć podatku naliczonego, nawet jeśli zrezygnował już z kasowej metody rozliczeń.