Naruszenie normy dobowej z powodu wcześniejszego rozpoczęcia pracy

1) Pracownik zatrudniony w systemie podstawowym od poniedziałku do piątku w godzinach od 7⁰⁰ do 15⁰⁰ wyjątkowo we wtorek pracował od 6⁰⁰ do 14⁰⁰. Czy doszło do pracy nadliczbowej? Jak należy ten fakt zaewidencjonować?

W dobie poniedziałkowej pracownik przepracował 9 godzin, zatem przekroczył obowiązującą normę. Ewidencja czasu pracy powinna wskazywać łączną liczbę godzin przepracowanych w danej dobie roboczej.

Zdefiniowana w przepisach w zakresu czasu pracy doba robocza nie jest tożsama z kalendarzową. Zgodnie z treścią art. 128 § 3 pkt 1 K.p., przez dobę dla celów rozliczania czasu pracy należy rozumieć kolejne 24 godziny, poczynając od godziny, od której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy. W efekcie doba robocza może przypadać na dwie różne doby kalendarzowe. Przykładowo, jeżeli pracownik rozpoczyna pracę w poniedziałek o 7⁰⁰, to doba robocza trwa do wtorku do 7⁰⁰, czyli pierwsze 17 godzin przypada w kalendarzowy poniedziałek, a ostatnie 7 godzin we wtorek.

Z kolei jak stanowi art. 129 § 1 K.p., dobowy czas pracy pracownika nie może przekraczać 8 godzin. Jest to tzw. norma dobowa. Praca powyżej tej normy stanowi pracę nadliczbową. Wystąpienie pracy nadliczbowej z przekroczenia dobowego skutkuje nabyciem przez pracownika prawa do przewidzianej przepisami rekompensaty (czasu wolnego lub dodatków).

Zwracamy uwagę! Ustawodawca przewidział systemy i rozkłady czasu pracy, w których jest dopuszczone przedłużenie pracy dobowej. Są to systemy: równoważny, pracy w ruchu ciągłym, skróconego tygodnia oraz weekendowy. W razie zastosowania jednego z nich w dniach przedłużenia wymiaru dobowego (o ile wynika to z planu pracy), nie obowiązuje norma dobowa, a ten przedłużony wymiar. Dopiero przekroczenie wymiaru powoduje pracę nadliczbową. W dniach krótszej pracy (do 8 godzin) stosuje się normę dobową.

Pracownik jest zatrudniony w systemie równoważnym. W okresie rozliczeniowym ma wyznaczone dni pracy 12-godzinnej, a także 8-godzinnej i 4-godzinnej. W pierwszych z nich godziny nadliczbowe z przekroczenia dobowego wystąpią dopiero po przekroczeniu 12 godziny pracy, a w pozostałych po przekroczeniu 8 godziny pracy.

Wobec organizacji pracy pracownika, o którym mowa w pytaniu, należy stwierdzić, że w dobie roboczej, która rozpoczęła się w poniedziałek wystąpiła 1 godzina nadliczbowa (między 6⁰⁰ a 7⁰⁰ we wtorek). Fakt ten należy odpowiednio odnotować w ewidencji czasu pracy, która powinna wskazywać m.in. pracę w poszczególnych dobach oraz pracę w godzinach nadliczbowych. Tak wynika z § 8 pkt 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy… (Dz. U. nr 62, poz. 286 z późn. zm.). Ponieważ ewidencja jest prowadzona w celu prawidłowego ustalenia wynagrodzenia pracownika i innych świadczeń związanych z pracą, w naszym przekonaniu chodzi o pracę w dobach roboczych, a nie kalendarzowych (art. 149 § 1 K.p.).

Przedstawiona w pytaniu organizacja powoduje dwukrotne rozpoczęcie pracy w tej samej dobie. Zdaniem Departamentu Prawnego Głównego Inspektoratu Pracy (znak pisma: GPP-302-4560-264/08/PE), jest to dopuszczalne jedynie w przypadku pracowników objętych przerywanym systemem czasu pracy. Następuje także na skutek przerwy lunchowej, albo innych jeszcze przerw uregulowanych w przepisach prawa. Takie przerwanie dniówki wynika jednak z obowiązujących norm i nie narusza stosowanego systemu. Tu natomiast jest skutkiem nieprawidłowej organizacji lub niezgodnego z prawem polecenia pracodawcy i może być uznane za naruszenie praw pracowniczych.

2) Czy w przypadku rozpoczęcia pracy o godzinę wcześniej po jednodniowej przerwie spowodowanej urlopem, dochodzi do pracy nadliczbowej?

Nie, bowiem w żadnej dobie roboczej norma dobowa nie zostanie przekroczona. Należy w tym miejscu zaznaczyć, że w ocenie resortu pracy (znak pisma: DPR-III-079-437/TW/08) dla celów umiejscowienia kolejnych dób roboczych nie dokonuje się porównania dwóch bezpośrednio po sobie następujących dni, lecz bierze pod uwagę ciągłość kolejnych dób.

Z kolei jak wyjaśniła Państwowa Inspekcja Pracy (znak pisma: GPP-417-4560-19/PE/RP), problem naruszenia doby pracowniczej nie wystąpi wówczas, gdy pracodawca w dniu przypadającym po dniu wolnym od pracy poleca pracownikowi przyjście do firmy o godzinie wcześniejszej niż godzina pierwotnie ustalona w harmonogramie czasu pracy. W tej sytuacji następuje zmiana harmonogramu, a w efekcie dopuszczalna zmiana godziny rozpoczęcia pracy.