Hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym na nieruchomości, wymienionym w art. 244 Kodeksu cywilnego (K.c.), związanym z wierzytelnością i służącym do jej zabezpieczenia. Szczegółowe zasady ustanowienia hipoteki zostały określone w art. 65-111 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. z 2013 r. poz. 707 ze zm.).
Zgodnie z art. 65 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka). Do powstania hipoteki niezbędny jest wpis w księdze wieczystej.
Zabezpieczenie rzeczowe w postaci hipoteki stanowi zobowiązanie warunkowe, przez które rozumie się obowiązek wykonania świadczeń, których powstanie jest uzależnione od zaistnienia określonych zdarzeń (art. 3 ust. 1 pkt 28 ustawy o rachunkowości). Zobowiązania warunkowe ujmuje się w ewidencji pozabilansowej zapisem jednostronnym: Ma konto 29-1 "Zobowiązania warunkowe" (w analityce: Zabezpieczenie rzeczowe - hipoteka) i ujawnia w informacji dodatkowej. Zobowiązanie to należy na bieżąco monitorować i w momencie, gdy staje się prawdopodobne, tj. zaistnieją zdarzenia, które je warunkują, należy utworzyć rezerwę w trybie art. 35d ust. 1 pkt 1 ustawy o rachunkowości. W myśl bowiem tego przepisu, jednostki są zobowiązane do tworzenia rezerw na pewne lub o dużym stopniu prawdopodobieństwa przyszłe zobowiązania, których kwotę można w sposób wiarygodny oszacować. Rezerwę taką zalicza się w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych, zapisem:
| - Wn konto 76-1 "Pozostałe koszty operacyjne", - Ma konto 83 "Rezerwy". |
Wydatki poniesione na spłatę zobowiązania będącego przedmiotem zabezpieczenia hipotecznego zmniejszą utworzoną rezerwę, zapisem:
| - Wn konto 83 "Rezerwy", - Ma konto 24 "Pozostałe rozrachunki". |
Jeżeli jednostka nabyła nieruchomość obciążoną hipoteką i nie utworzyła rezerwy na przyszłe zobowiązanie, to zobowiązanie wobec wierzyciela, np. na podstawie wezwania do jego zapłaty, wskazane jest zaksięgować w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych, zapisem:
|
| ||||||||||||
|
||||||||||||
