Spółka nabyła odpłatnie udziały własne w celu ich umorzenia. Nabycie nastąpiło według ceny nominalnej. W jaki sposób zaksięgować to zdarzenie?
| Zasadniczo spółka nie może obejmować lub nabywać ani przyjmować w zastaw własnych udziałów. Wyjątek stanowi nabycie udziałów w okolicznościach wskazanych w art. 200 § 1 K.s.h., w tym m.in. nabycie udziałów w celu ich umorzenia.
Nabyte udziały własne zalicza się w księgach rachunkowych do krótkoterminowych aktywów finansowych i ujmuje na koncie 14 "Krótkoterminowe aktywa finansowe". |
Należy przy tym pamiętać, iż - w myśl art. 28 ust. 1 pkt 9a ustawy o rachunkowości - udziały własne wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy według ceny nabycia, za którą - stosownie do art. 28 ust. 2 tej ustawy - uważa się cenę zakupu należną sprzedającemu, powiększoną o koszty bezpośrednio związane z zakupem.
Operacje związane z odpłatnym nabyciem przez spółkę z o.o. jej własnych udziałów mogą zatem podlegać ewidencji, zapisem:
| 1. Nabycie udziałów własnych: |
| - Wn konto 14 "Krótkoterminowe aktywa finansowe" (w analityce: Udziały własne), - Ma konto 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Konto imienne wspólnika). |
| 2. WB - uregulowanie zapłaty na rzecz wspólnika: |
| - Wn konto 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Konto imienne wspólnika), - Ma konto 13-0 "Rachunek bieżący". |
| 3. Dodatkowe koszty poniesione w zawiązku z nabyciem udziałów własnych: |
| - Wn konto 14 "Krótkoterminowe aktywa finansowe" (w analityce: Udziały własne), - Ma konto zespołu 1, 2 lub 3. |
Kolejną czynnością będzie umorzenie nabytych udziałów, czyli ich prawne unicestwienie. Umorzenie udziałów własnych może być przy tym dokonane w drodze obniżenia kapitału zakładowego lub z czystego zysku.
W przypadku umorzenia udziałów własnych z jednoczesnym obniżeniem kapitału zakładowego umorzenie następuje z chwilą obniżenia kapitału zakładowego, czyli w dacie zarejestrowania kapitału zakładowego przez sąd rejestrowy (stanowi zmianę umowy spółki, musi być więc dokonane z zachowaniem formy aktu notarialnego). Obniżenie kapitału zakładowego nie może przy tym spowodować zmniejszenia kapitału zakładowego poniżej kwoty 5.000 zł - jest to obecnie minimalna wysokość kapitału zakładowego określona w art. 154 § 1 K.s.h.
| Rozliczenia skutków tego umorzenia w księgach rachunkowych dokonuje się z uwzględnieniem art. 36a ust. 2 i 3 ustawy o rachunkowości. Z przepisów tych wynika, że w przypadku umorzenia udziałów własnych w drodze obniżenia kapitału zakładowego, dodatnią różnicę między ich wartością nominalną a ceną nabycia odnosi się na kapitał zapasowy. Ujemną różnicę należy ująć jako zmniejszenie kapitału zapasowego, a pozostałą część ujemnej różnicy, przewyższającą kapitał zapasowy, jako stratę z lat ubiegłych i opisać w informacji dodatkowej w sprawozdaniu finansowym za rok, w którym nastąpiło obniżenie kapitału zakładowego. |
Ewidencja księgowa tego zdarzenia przebiegać może zapisami:
| 1) wartość nominalna umarzanych udziałów (zmniejszająca kapitał zakładowy): |
| - Wn konto 80 "Kapitał zakładowy", - Ma konto 14 "Krótkoterminowe aktywa finansowe" (w analityce: Udziały własne), |
| 2) różnica między ceną nabycia a wartością nominalną umarzanych udziałów własnych: |
| a) nadwyżka wartości nominalnej: |
| - Wn konto 14 "Krótkoterminowe aktywa finansowe" (w analityce: Udziały własne), - Ma konto 81-1 "Kapitał zapasowy", |
| b) nadwyżka ceny nabycia - do wysokości kapitału zapasowego: |
| - Wn konto 81-1 "Kapitał zapasowy", - Ma konto 14 "Krótkoterminowe aktywa finansowe" (w analityce: Udziały własne), |
| c) nadwyżka ceny nabycia - różnica przewyższająca kapitał zapasowy wpływająca na wynik z lat ubiegłych: |
| - Wn konto 82 "Rozliczenie wyniku finansowego", - Ma konto 14 "Krótkoterminowe aktywa finansowe" (w analityce: Udziały własne). |
W przypadku nabycia udziałów własnych po cenie nominalnej i braku innych kosztów związanych z zakupem nie wystąpi różnica między ich wartością nominalną a ceną nabycia. W związku z tym ewidencja księgowa umorzenia takich udziałów w drodze obniżenia kapitału zakładowego sprowadzi się jedynie do zmniejszenia kapitału, ewidencjonowanego na koncie 80, o ich wartość nominalną (Wn konto 80, Ma konto 14).
Przykład
I. Założenia:
1. Kapitał zakładowy spółki z o.o. wynosi: 60.000 zł i dzieli się na 300 udziałów o wartości nominalnej: 200 zł/szt.
2. W styczniu 2013 r. spółka nabyła 55 udziałów własnych w celu umorzenia od jednego z udziałowców, będącego osobą fizyczną, po cenie nominalnej: 200 zł za udział. Kwota przekazana na rachunek bankowy udziałowca wyniosła: 11.000 zł.
3. W zawiązku z nabyciem udziałów nie poniesiono innych kosztów.
4. Umorzenie udziałów nastąpiło w drodze obniżenia kapitału zakładowego.
5. Sąd rejestrowy wpisał w KRS obniżenie kapitału zakładowego spółki w marcu 2013 r.
II. Dekretacja:
| Opis operacji | Kwota | Konto | |
| Wn | Ma | ||
| 1. PK - nabycie udziałów własnych w celu ich umorzenia: 55 udziałów × 200 zł/szt. = | |
14 | 24 |
| 2. WB - wypłata wspólnikowi należnej kwoty za nabyte udziały | 11.000 zł | 24 | |
| 3. PK - umorzenie udziałów (pod datą rejestracji obniżenia kapitału zakładowego w KRS) - wartość nominalna udziałów | 11.000 zł | 80 | 14 |
III. Księgowania:
W przypadku umorzenia udziałów z czystego zysku nie następuje obniżenie kapitału, nie następuje także zmiana umowy spółki, w efekcie czego sama uchwała w przeciwieństwie do uchwały o umorzeniu udziałów w trybie obniżenia kapitału zakładowego, nie wymaga formy aktu notarialnego. Po umorzeniu zarząd spółki zobowiązany jest jedynie zgłosić sądowi rejestrowemu nową listę wspólników wraz z wnioskiem o wpis zmiany danych wspólników w Krajowym Rejestrze Sądowym.
Umorzenie udziałów bez obniżania kapitału zakładowego polega na zmniejszeniu ich liczby, przy zachowaniu na niezmienionym poziomie wielkości kapitału zakładowego. W wyniku tej operacji suma wartości nadal istniejących udziałów jest niższa od kapitału zakładowego. Z chwilą umorzenia części udziałów z zysku, bilansowa wielkość kapitału zakładowego nie ulega zmianie. Zmniejsza się natomiast suma wartości nominalnych wszystkich udziałów.
Jeżeli umorzenie udziałów własnych następuje z czystego zysku, to pod datą podjęcia odpowiedniej uchwały dokonuje się zapisu:
|
Przykład
I. Założenia:
Na podstawie danych z poprzedniego przykładu, przy założeniu że umorzenie udziałów nastąpiło z niepodzielonego zysku roku ubiegłego.
II. Dekretacja:
| Opis operacji | Kwota | Konto | |
| Wn | Ma | ||
| 1. PK - nabycie udziałów własnych w celu ich umorzenia: 55 udziałów × 200 zł/szt. = | |
14 | 24 |
| 2. WB - wypłata wspólnikowi należnej kwoty za nabyte udziały | 11.000 zł | 24 | |
| 3. PK - umorzenie udziałów z czystego zysku (pod datą uchwały w sprawie podziału wyniku finansowego netto za 2012 r.) | 11.000 zł | 82 | 14 |
III. Księgowania:
Nabyte przez spółkę udziały własne, figurujące na dzień bilansowy na koncie 14 "Krótkoterminowe aktywa finansowe", wykazuje się w pasywach bilansu jako wielkość ujemną - w pozycji A.III. "Udziały (akcje) własne".
W przypadku nabycia udziałów własnych w celu ich umorzenia, będzie tak jeśli do dnia bilansowego sąd rejestrowy nie dokona wpisu obniżenia kapitału zakładowego spółki do rejestru (w przypadku umorzenia udziałów własnych w drodze obniżenia kapitału zakładowego) lub gdy do dnia bilansowego nie zostanie podjęta uchwała o ich umorzeniu (w przypadku umorzenia udziałów z czystego zysku).
| ||||||||||||
|
||||||||||||
