Ubezpieczenia w ZUS dla pracownika korzystającego z urlopu wychowawczego

Pracownica zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy, od połowy listopada 2014 r. przechodzi na urlop wychowawczy. Czy zgłosić ją do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz ubezpieczenia zdrowotnego, jeżeli jest członkiem rady nadzorczej i z tego tytułu uzyskuje wynagrodzenie za udział w posiedzeniach rady? Jeżeli tak, to jak ustalić podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, jeśli bezpośrednio przed przejściem na urlop wychowawczy wykorzystała 30 dni urlopu wypoczynkowego (zaległego i bieżącego), a wcześniej korzystała ze wszystkich urlopów związanych z urodzeniem dziecka oraz przed porodem przebywała na zwolnieniu lekarskim?

Pracownica z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym będzie podlegała obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym tylko do 31 grudnia 2014 r., natomiast nie będzie podlegała ubezpieczeniu zdrowotnemu.

Zgodnie z art. 6 ust.1 pkt 19 w związku z art. 9 ust. 6 ustawy o sus obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby przebywające na urlopach wychowawczych, jeżeli nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie posiadają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych. Przez inny tytuł nie należy rozumieć tytułu, z którego dana osoba nabyła prawo do urlopu wychowawczego. Natomiast ubezpieczeniu zdrowotnemu obowiązkowo podlegają osoby korzystające z urlopu wychowawczego niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu (art. 66 ust. 1 pkt 32 ustawy zdrowotnej).

W aktualnym stanie prawnym członkowie rad nadzorczych posiadający miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej podlegają obowiązkowo ubezpieczeniu zdrowotnemu (art. 66 ust. 1 pkt 35 ustawy zdrowotnej).

Zwracamy uwagę! Od 1 stycznia 2015 r. członkowie rad nadzorczych zostaną objęci obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, o czym piszemy na str. 66 niniejszego numeru UiPP. A zatem pracownica, w omawianym przypadku, od 1 stycznia 2015 r. nie będzie podlegała także ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym.

Podstawą do rozpoczęcia przez pracodawcę obliczania składek w okresie urlopu wychowawczego jest złożenie stosownego oświadczenia o braku prawa do emerytury lub renty oraz innego tytułu do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego. Pracownica, o której mowa w pytaniu, powinna więc złożyć pracodawcy stosowne oświadczenie. Pracodawca po jego otrzymaniu będzie mógł obliczać za nią składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z tytułu korzystania z urlopu wychowawczego; nie będzie naliczał składki na ubezpieczenie zdrowotne. Zgłoszenia do ubezpieczeń z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym pracodawca dokonuje w raporcie ZUS RCA z kodem tytułu ubezpieczenia 12 11 X X i obliczonymi składkami.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustala się zgodnie z art. 18 ust. 5b i ust. 14 ustawy o sus. Stanowi ją kwota 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (obecnie jest to 2.247,60 zł), z zastrzeżeniem, że podstawa ta nie może być: 

• wyższa niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy oraz 
   
• niższa niż 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia (obecnie 1.260 zł).

Ponadto jak wyjaśnia ZUS na stronie internetowej www.zus.pl w zakładce "Bieżące wyjaśnienia komórek merytorycznych Zakładu": "(…) Jeśli pracownica była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy, a więc miała zagwarantowane minimalne wynagrodzenie, to podstawa wymiaru składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym nie może być niższa niż aktualnie obowiązująca kwota minimalnego wynagrodzenia.

W przypadku pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy, które w umowie o pracę miały zagwarantowaną kwotę minimalnego wynagrodzenia odpowiednio zmniejszoną proporcjonalnie do tego wymiaru, podstawę wymiaru składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym stanowi odpowiednio pomniejszona kwota aktualnego minimalnego wynagrodzenia, z tym że od dnia 1 września 2013 r. nie może być ona niższa niż 75% minimalnego wynagrodzenia.".

Przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa wyżej, ustala się z 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy stosując odpowiednio przepisy ustawy zasiłkowej (z niektórymi wyjątkami m.in. niepomniejszania wynagrodzenia o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika). Nie należy przy tym brać pod uwagę miesiąca, w trakcie którego urlop się rozpoczął (z wyjątkiem niemającym znaczenia w okolicznościach wskazanych w pytaniu). Jeżeli w okresie, za który wynagrodzenie uwzględnia się przy ustalaniu podstawy wymiaru składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym pracownica nie osiągnęła pełnego wynagrodzenia wskutek nieprzepracowania części miesiąca z przyczyn usprawiedliwionych, to:

• wyłącza się wynagrodzenie za miesiące, w których przepracowała mniej niż połowę obowiązującego ją w tych miesiącach czasu pracy,
   
• przyjmuje się po uzupełnieniu wynagrodzenie za miesiące, w których przepracowała co najmniej połowę obowiązującego ją czasu pracy.

Na równi z dniami, w których pracownik świadczy pracę traktuje się dni urlopu wypoczynkowego i inne dni nieobecności w pracy, za które zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Pracownica zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy przebywa na urlopie wychowawczym od 6 listopada 2014 r. do 31 października 2015 r. i z tego tytułu podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym (nie podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, ponieważ jest członkiem rady nadzorczej i z tego tytułu została objęta tym ubezpieczeniem).

Ustalając podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe należy przyjąć wynagrodzenie uzyskane od listopada 2013 r. do października 2014 r. W tym okresie pracownica korzystała:

• z urlopu macierzyńskiego od 12 września 2013 r. do 29 stycznia 2014 r.,
   
• z dodatkowego urlopu macierzyńskiego od 30 stycznia do 12 marca 2014 r.,
   
• z urlopu rodzicielskiego od 13 marca do 10 września 2014 r.,
   
• z urlopu wypoczynkowego od 11 września do 31 października 2014 r.

W podstawie wymiaru składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym uwzględnić należy wynagrodzenie za wrzesień i październik 2014 r., z tym że wynagrodzenie za wrzesień podlega uzupełnieniu.

Kalkulator urlopów macierzyńskich i rodzicielskiego dostępny jest w serwisie www.kalkulatory.gofin.pl

Uzupełnienie wynagrodzenia dla celów ustalenia podstawy wymiaru składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym podlega na przyjęciu:

• wynagrodzenia miesięcznego określonego w umowie o pracę lub w innym akcie nawiązującym stosunek pracy, jeżeli wynagrodzenie przysługuje w stałej miesięcznej wysokości,
   
• wynagrodzenia, które pracownica osiągnęłaby, gdyby przepracowała pełny miesiąc kalendarzowy, jeżeli otrzymuje wynagrodzenie zmienne; ustala się je poprzez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego za przepracowane dni robocze przez liczbę dni roboczych, w których zostało ono osiągnięte i pomnożenie przez liczbę dni, które pracownica była obowiązana przepracować w danym miesiącu, jeżeli przepracowała choćby jeden dzień,
   
• kwoty zmiennych składników wynagrodzenia w przeciętnej miesięcznej wysokości wypłaconej za ten miesiąc pracownikom zatrudnionym na takim samym lub podobnym stanowisku u płatnika składek, jeżeli pracownica nie osiągnęła w danym miesiącu żadnego wynagrodzenia.

Przyjmujemy założenia z poprzedniego przykładu i dodatkowo, że pracownica ma określone wynagrodzenie w stałej miesięcznej wysokości 2.500 zł. Za wrzesień br. uzyskała ona wynagrodzenie w kwocie 1.666,70 zł, a za październik - 2.500 zł.

W podstawie wymiaru uwzględniono wynagrodzenie za wrzesień br. po uzupełnieniu, czyli w wysokości 2.500 zł. Ustalona podstawa wymiaru wynosi 2.500 zł, tj. (2.500 zł x 2 m-ce) : 2 m-ce. Ponieważ jest ona wyższa od kwoty 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, czyli kwoty 2.247,60 zł, to za podstawę należy przyjąć kwotę 2.247,60 zł.

Gdyby pracownica otrzymywała wynagrodzenie zmienne i za wrzesień br. uzyskała 1.710 zł, a za październik - 2.540 zł, w podstawie wymiaru uwzględniono by wynagrodzenie za wrzesień br. po uzupełnieniu, czyli w wysokości 2.687,14 zł, tj. (1.710 zł : 14 dni x 22 dni) = 2.687,14 zł. Ustalona podstawa wymiaru wyniosłaby 2.613,57 zł, tj. (2.687,14 zł + 2.540 zł) : 2 m-ce. Ponieważ byłaby ona wyższa od kwoty 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, czyli kwoty 2.247,60 zł, to za podstawę należałoby przyjąć kwotę 2.247,60 zł.

Ponieważ pracownica, o której mowa w pytaniu, podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym od połowy listopada 2014 r., ustaloną w powyższy sposób kwotę podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za ten miesiąc należy proporcjonalnie zmniejszyć, tj. dzieląc ją przez 30 dni listopada i mnożąc przez liczbę dni podlegania w listopadzie przedmiotowym ubezpieczeniom.