Formalności przy delegowaniu pracowników do pracy za granicę

Pracownicy wysłani do pracy do innych krajów członkowskich Unii, EOG lub Szwajcarii nadal mogą podlegać ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu w Polsce. Potrzebne jest do tego poświadczenie formularza A1. Jednym z warunków jego uzyskania jest bezpośredni związek między przedsiębiorstwem delegującym a pracownikiem delegowanym.

Oddelegowanie do 24 miesięcy

Pracownicy delegowani to tacy, którzy zwykle są zatrudnieni w jednym państwie, ale zostali tymczasowo wysłani do innego państwa, by w nim pracować na rzecz swojego pracodawcy (tj. przedsiębiorstwa wysyłającego do pracy za granicę). Pracodawca, mimo że jego pracownicy będą wykonywać pracę poza firmą i do tego jeszcze w innym kraju, na mocy unijnych przepisów nadal opłaca składki na ubezpieczenia społeczne w kraju zwykłego zatrudnienia pracowników, czyli w Polsce. Może to mieć miejsce maksymalnie przez 24 miesiące. Innymi słowy, pracownicy będą podlegać nadal ustawodawstwu polskiemu w zakresie ubezpieczeń społecznych z tytułu wykonywania pracy za granicą na rzecz swojego pracodawcy. Fakt zastosowania właściwego ustawodawstwa (w tym przypadku polskiego) musi być poświadczony na specjalnym formularzu A1, tj. zaświadczeniu o ustawodawstwie dotyczącym zabezpieczenia społecznego mającym zastosowanie do osoby uprawnionej. W przypadku oddelegowania pracownika poświadcza je na wniosek pracodawcy instytucja właściwa państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo ma zastosowanie. W Polsce będzie to ZUS, a dokładnie jego terenowe jednostki organizacyjne.

W celu poświadczenia właściwego ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego pracodawca powinien wypełnić wniosek o wydanie zaświadczenia A1. Trzeba go złożyć we właściwej terytorialnie jednostce ZUS dla każdego z delegowanych pracowników. Wzór takiego wniosku jest udostępniony na stronie internetowej ZUS w zakładce "Formularze UE". Trzeba w nim określić dane dotyczące delegowania, m.in. odpowiadając na pytanie: czy roszczenie o wynagrodzenie z tytułu umowy o pracę jest kierowane do delegującego pracodawcy?

Bezpośredni związek pracownika z pracodawcą

Dla wydania poświadczenia formularza A1 muszą być spełnione warunki określone w decyzji A2 Komisji Administracyjnej ds. Zabezpieczenia Społecznego Pracowników Migrujących z dnia 12 czerwca 2009 r. dotyczącej wykładni art. 12 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady 883/2004 w sprawie ustawodawstwa mającego zastosowanie do pracowników delegowanych i osób wykonujących pracę na własny rachunek, tymczasowo pracujących poza państwem właściwym. W świetle tej decyzji musi istnieć bezpośredni związek między przedsiębiorstwem delegującym a oddelegowanym pracownikiem. Dla określenia czy taki związek wciąż istnieje, tj. czy pracownik podlega nadal zwierzchnictwu pracodawcy, który go oddelegował, bierze się pod uwagę szereg elementów. Chodzi tu o odpowiedzialność za rekrutację czy umowę o pracę. Pozostałe elementy, które brane są pod uwagę dla określenia bezpośredniego związku między przedsiębiorstwem delegującym a pracownikiem delegowanym, to wynagrodzenie oraz prawo do określenia charakteru pracy.

W celu ustalenia, czy taki bezpośredni związek wciąż istnieje, bierze się pod uwagę następujące reguły:

• z umowy o pracę musi jasno wynikać, że wiązała i nadal wiąże obie jej strony oraz że jest ona rezultatem ustaleń, które doprowadziły do zatrudnienia,
   
• jedynie przedsiębiorstwo, które deleguje pracownika, może zerwać umowę o pracę (poprzez zwolnienie pracownika),
   
• przedsiębiorstwo delegujące ma prawo m.in. do określenia "charakteru" pracy wykonywanej przez oddelegowanego pracownika, np. podstawowej usługi, która ma być świadczona,
   
• obowiązek wynagrodzenia należy do przedsiębiorstwa, które zawarło umowę o pracę.