Zakup towaru przez internet od podatnika z kraju UE - rozliczenie podatkowe i ujęcie bilansowe

1. VAT naliczony i należny

Kiedy występuje wewnątrzwspólnotowe nabycie towaru?

Wewnątrzwspólnotowe nabycie towaru (WNT) to nabycie prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dokonanej dostawy są wysyłane lub transportowane z terytorium jednego państwa członkowskiego do drugiego przez dokonującego dostawy, nabywcę towarów lub na ich rzecz. Aby wystąpiło WNT, istotny jest także status nabywcy i sprzedawcy towarów - w uproszczeniu mówiąc: dwie strony transakcji muszą być czynnymi podatnikami VAT lub podatnikami podatku od wartości dodanej, a sprzedaż nie może być opodatkowana na zasadzie marży (patrz - art. 9 i 10 ustawy o VAT).

Ważne: Czynny podatnik VAT, który zamierza nabywać towary od podatników unijnych, które to zakupy będą stanowiły dla niego wewnątrzwspólnotowe nabycie towaru, powinien przed dniem dokonania pierwszego takiego nabycia zarejestrować się na potrzeby rozliczania transakcji unijnych (jeżeli wcześniej nie powstał obowiązek dokonania takiej rejestracji - np. w związku z dokonywaniem WDT). Rejestracji tej dokonuje się na druku VAT-R.

Jeżeli u nabywcy występuje WNT, u sprzedawcy występuje wewnątrzwspólnotowa dostawa towaru (WDT). Dla takich dostaw stosuje się preferencyjną stawkę VAT (zwolnienie z podatku z prawem do odliczenia; w Polsce jest to stawka 0%). Na fakturze dokumentującej taką sprzedaż nie powinno być zatem kwoty podatku. Powyższe nie jest uzależnione od tego, w jakiej formie nabywca zamówił towar (przez internet, czy w inny sposób).

Zaznaczamy jednak, że w Polsce preferencyjna stawka podatku dla WDT może być stosowana pod pewnymi warunkami - m.in. sprzedawca powinien być zarejestrowany na potrzeby rozliczania transakcji unijnych i powinien posiadać dokumenty potwierdzające dostarczenie towaru do innego kraju UE. Możliwe, że podobne regulacje obowiązują w kraju kontrahenta. Ponieważ w pytaniu wskazano, że kontrahent unijny wystawił fakturę z kwotą podatku, to zakładamy, że nie spełnił on warunków do zastosowania preferencyjnej stawki podatku obowiązujących w jego kraju (np. nie posiada dokumentów potwierdzających dostarczenie towaru do nabywcy). Podatnik z Polski (nabywca towarów) powinien zatem wystąpić do kontrahenta o wystawienie faktury korygującej (i ewentualnie przekazać mu dokumenty potwierdzające odbiór towaru w Polsce). Jeżeli jednak kontrahent tej prośby nie uwzględni, transakcja, o której mowa, będzie opodatkowana (z wykazaną kwotą VAT) podwójnie: raz - przez kontrahenta unijnego w jego kraju, a drugi raz - przez nabywcę, który zobowiązany będzie wykazać WNT.

Ważne: Opodatkowanie sprzedaży towaru przez podatnika unijnego (i wykazanie na fakturze kwoty podatku według stawki obowiązującej w kraju kontrahenta) nie zwalnia nabywcy z wykazania wewnątrzwspólnotowego nabycia towaru.

Termin powstania obowiązku podatkowego i ustalenie podstawy opodatkowania WNT

Zakup towaru od kontrahenta unijnego (WNT) zobowiązuje nabywcę do wykazania VAT należnego, który "przekształca" się w VAT naliczony podlegający odliczeniu, o ile zakup związany jest z czynnościami opodatkowanymi i nie ma ustawowego zakazu odliczenia VAT od danego wydatku.

W przypadku WNT obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury przez podatnika podatku od wartości dodanej, nie później jednak niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy (z nieistotnymi tu zastrzeżeniami).

Podstawą opodatkowania VAT jest generalnie wszystko, co stanowi zapłatę, którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej. Powyższe ma zastosowanie także w przypadku WNT.

W pytaniu wskazano, że kontrahent unijny wystawił fakturę wraz z podatkiem. Jeżeli tego rozliczenia nie skoryguje (nie wystawi faktury korygującej lub innego dokumentu korygującego), podstawą opodatkowania WNT u nabywcy będzie kwota brutto wykazana w tej fakturze. Tę kwotę jest on bowiem zobowiązany zapłacić kontrahentowi za zakupiony towar.

W przypadku faktur otrzymywanych od kontrahentów zagranicznych kwota należności często wykazywana jest w walucie obcej. W takim przypadku kwotę tę należy przeliczyć na złote według kursu średniego danej waluty obcej ogłoszonego przez NBP na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego (lub według ostatniego kursu wymiany opublikowanego przez Europejski Bank Centralny - EBC na ostatni dzień poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego; w takim przypadku waluty inne niż euro przelicza się z zastosowaniem kursu wymiany każdej z nich względem euro).

Ponieważ w WNT obowiązek podatkowy powstaje najczęściej w dniu wystawienia faktury przez kontrahenta zagranicznego, przeliczenia kwot wykazanych w tej fakturze w walucie obcej należy dokonać według średniego kursu NBP z dnia poprzedzającego dzień wystawienia tej faktury (przy założeniu, że jest to dzień roboczy i podatnik nie stosuje kursów EBC).

Jak już wspomniano, kwota podatku należnego od WNT "przekształca" się generalnie w VAT naliczony podlegający odliczeniu. Odliczenia tego podatnik dokonuje w tym samym miesiącu (kwartale), w którym wykazał VAT należny. Tylko w przypadku nieotrzymania faktury od kontrahenta zagranicznego w ustawowym terminie może powstać obowiązek skorygowania tego odliczenia, ale te kwestie tu pomijamy.

Przykład Czynny podatnik VAT kupił towar od podatnika z innego kraju UE. Kontrahent wystawił fakturę w tym samym dniu, w którym sprzedał towar, opodatkowując sprzedaż według stawki podatku obowiązującej w jego kraju (20%). Na fakturze wykazał kwotę netto 1.000 euro i kwotę podatku 200 euro. Zakładamy, że dostawa została dokonana (i faktura wystawiona) w dniu 20 marca br., a średni kurs NBP z 19 marca br. wynosił 4,1 zł/euro (kurs przykładowy). Zakładamy też, że kontrahent nie skoryguje faktury (nie zastosuje do sprzedaży preferencyjnej stawki VAT właściwej dla WDT). Nabywca wykaże WNT. Podstawą opodatkowania będzie kwota brutto wykazana w fakturze otrzymanej od kontrahenta zagranicznego, tj. kwota 1.200 euro, która po przeliczeniu na złote daje kwotę 4.920 zł (1.200 euro × 4,1 zł/euro). Kwota VAT od tego zakupu (przy zastosowaniu stawki 23%) wyniesie 1.131,60 zł. Kwotę tę podatnik wykaże zarówno po stronie podatku należnego, jak i naliczonego (VAT podlega odliczeniu - wydatek ma związek z czynnościami opodatkowanymi).

"Odzyskanie" podatku zapłaconego w innym kraju UE

Jeżeli kontrahent nie skoryguje swojego rozliczenia, podatek zapłacony na terytorium innego kraju UE podatnik (nabywca) będzie mógł "odzyskać", składając stosowny wniosek w tej sprawie. Wniosek ten będzie należało złożyć za pośrednictwem właściwego dla podatnika naczelnika urzędu skarbowego za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

Szczegółowe zasady zwrotu podatku zapłaconego w innym kraju UE reguluje art. 89 ust. 1h-1m ustawy o VAT oraz rozporządzenie Ministra Finansów z 4 grudnia 2014 r. w sprawie wniosków o zwrot podatku od wartości dodanej naliczonego w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej (Dz. U. poz. 1803). Te regulacje jednak tu pomijamy. Zaznaczamy jedynie, że ww. zwrot przysługuje, jeżeli żądane kwoty przekraczają ustalone limity, określone w dyrektywie Rady 2008/9/WE. Zgodnie z art. 17 tej dyrektywy, jeżeli wniosek o zwrot odnosi się do okresu zwrotu krótszego niż rok kalendarzowy, ale nie krótszego niż trzy miesiące, postulowana kwota zwrotu VAT nie może być mniejsza niż 400 euro lub jej równowartość w walucie krajowej. Natomiast jeżeli wniosek o zwrot odnosi się do okresu zwrotu wynoszącego rok kalendarzowy lub pozostałą część roku kalendarzowego, kwota VAT nie może być mniejsza niż 50 euro lub jej równowartość w walucie krajowej.

2. Zakup towaru od kontrahenta zagranicznego w kosztach podatkowych

Wydatki na zakup towarów od kontrahentów unijnych (także dokonywane przez internet) ujmowane są w kosztach podatkowych na tych samych zasadach, co zakupy krajowe. Jeżeli zatem wydatek ma bezpośredni związek z przychodem (np. zakup towaru handlowego), może być on zaliczony do kosztów podatkowych z chwilą uzyskania przychodu, którego ten wydatek dotyczy. Natomiast jeśli wydatek ma związek pośredni z przychodami, może być on potrącony w dacie jego poniesienia. Jeżeli jednak podatnik prowadzi podatkową księgę przychodów i rozchodów, zakupy towarów handlowych ujmuje w tej księdze generalnie pod datą wystawienia faktury (z wyjątkami, które tu pomijamy). Z kolei gdy podatnik kupił od kontrahenta zagranicznego składnik majątku, który zaliczy do środków trwałych, to wydatek na nabycie tego składnika majątku będzie mógł być ujęty w kosztach podatkowych poprzez odpisy amortyzacyjne.

Jeżeli dostawa towarów jest opodatkowana VAT, nabywca do kosztów podatkowych zalicza generalnie kwotę netto wydatku. Kwota podatku naliczonego zasadniczo nie może być zaliczona do kosztów podatkowych. Wynika to z art. 23 ust. 1 pkt 43 lit. a) ustawy o PDOF i art. 16 ust. 1 pkt 46 lit. a) ustawy o PDOP. Na zasadzie wyjątku, kosztem podatkowym może być jednak m.in. podatek naliczony, jeżeli zgodnie z przepisami o VAT nie podlega on odliczeniu. Trzeba jednak zauważyć, że w ww. przepisach jest mowa o podatku od towarów i usług (podatku VAT). Natomiast w przypadku zakupów dokonywanych od kontrahentów unijnych możemy mieć ewentualnie do czynienia z podatkiem od wartości dodanej. Jeszcze do niedawna organy podatkowe uznawały, że podatek VAT i podatek od wartości dodanej są tożsame, a co za tym idzie - nie zezwalały na zaliczenie kwoty "zagranicznego" podatku do kosztów podatkowych. Stanowisko to jednak uległo zmianie. Obecnie uznaje się, że zakup towarów (usług) obciążony podatkiem zagranicznym może być zaliczony do kosztów uzyskania przychodów w kwocie brutto (z uwzględnieniem regulacji dotyczących zaliczania wydatków do kosztów podatkowych). Z kolei jeżeli podatnik otrzyma zwrot tego podatku (na podstawie odrębnych regulacji), kwotę tego zwrotu powinien zaliczyć do przychodów podatkowych. Tak też uznał przykładowo Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji indywidualnej z 27 października 2014 r., nr IPTPB1/415-384/14-4/AG, czy Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z 26 września 2014 r., nr IBPBI/1/415-770/14/WRz.

WAŻNE: Jeżeli kontrahent unijny wystawił fakturę dokumentującą sprzedaż towaru, na której wykazał kwotę podatku, wydatek na zakup tego towaru nabywca może zaliczyć do kosztów podatkowych w kwocie brutto (z uwzględnieniem zasad ujmowania wydatków w kosztach podatkowych i przy założeniu, że wydatek ma związek z przychodem).

Jeżeli faktura za zakup towaru od kontrahenta unijnego wystawiona jest w walucie obcej, do przeliczenia kwoty wykazanej w tej fakturze na PLN przyjmuje się średni kurs NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wystawienia faktury przez kontrahenta zagranicznego.

W związku z zakupem towaru od kontrahenta zagranicznego mogą powstać różnice kursowe. Będzie tak wówczas, gdy wartość poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według średniego kursu NBP jest wyższa (dodatnie różnice kursowe) lub niższa (ujemne różnice kursowe) od wartości tego kosztu w dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia. Dodatnie różnice kursowe zwiększają przychody podatkowe, a ujemne zaliczane są do kosztów uzyskania przychodów.

3. Ujęcie w księgach rachunkowych

Dla celów bilansowych koszty wyrażone w walucie obcej przelicza się po średnim kursie NBP z dnia poprzedzającego dzień przeprowadzenia operacji (art. 30 ust. 2 pkt 2 ustawy o rachunkowości). W praktyce najczęściej stosuje się tu średni kurs NBP z dnia poprzedzającego dzień wystawienia faktury, czyli ten sam kurs, co dla celów podatku dochodowego (w przypadku WNT - zazwyczaj ten kurs będzie także właściwy dla celów VAT).

Ujęcie zakupu towaru od kontrahenta unijnego, który transakcję opodatkował stawką podatku właściwą dla danego towaru w jego kraju, pokazano na przykładzie (przyjmując, że przedmiotem zakupu był towar handlowy).

Przykład W dniu 20 marca br. podatnik kupił przez internet towar handlowy od kontrahenta unijnego i tego samego dnia kontrahent wystawił fakturę, w której wykazał kwotę netto 1.000 euro i kwotę VAT 200 euro. Nabywca zapłacił przelewem z konta walutowego w dniu zakupu (20 marca br.) Zakup stanowił dla nabywcy WNT. Zakładamy, że średni kurs NBP z 19 marca br. wynosił 4,1 zł/euro (kurs przykładowy). W przykładzie dla uproszczenia pominięto ustalanie różnic kursowych na rachunku walutowym.

Dekretacja:

Opis operacji:	Kwota (w zł)	Wn	Ma
1. Faktura od kontrahenta zagranicznego (1.200 euro × 4,1 zł/euro):	4.920	30	21
2. Przyjęcie towaru do magazynu (w cenach zakupu):	4.920	33	30
3. Zaksięgowanie kwoty VAT od WNT - stanowi zarówno VAT należny, jak i naliczony (4.920 zł × 23%):	1.131,60	22-1	22-2
4. Zapłata za fakturę (1.200 euro × 4,1 zł/euro):	4.920	21	13-2

Księgowania: