Kiedy praca na rencie zwiększa wysokość należnego świadczenia?

Osoby uprawnione do renty podejmując aktywność zawodową, z tytułu której podlegają ubezpieczeniom emerytalno-rentowym, z reguły liczą na zwiększenie wysokości przysługującego im świadczenia. Niestety, nie w każdym przypadku jest to możliwe.

Możliwość zarobkowania

Praca na rencie jest dozwolona, nawet jeśli świadczeniobiorca ma orzeczoną całkowitą lub częściową niezdolność do pracy. Podlega jednak ograniczeniu w zakresie wysokości uzyskiwanych przychodów z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Przekroczenie ustalonych limitów skutkuje bowiem odpowiednio zawieszeniem prawa do świadczenia lub stosownym zmniejszeniem jego wysokości. Dotyczy to:

• renty z tytułu niezdolności do pracy,
   
• renty rodzinnej,
   
• renty socjalnej.

Jedynie aktywność zawodowa na rencie szkoleniowej może skutkować pozbawieniem prawa do tego świadczenia. Nie przysługuje ona bowiem w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego albo z tytułu tzw. służby mundurowej, bez względu na wysokość tego przychodu.

Szczegółowo kwestie te regulują odpowiednio:

• art. 103, 104-105 i art. 64 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.), zwanej ustawą emerytalną oraz
   
• art. 10 ustawy o rencie socjalnej (Dz. U. z 2013 r. poz. 982 ze zm.).

Zwiększenie świadczenia

Jeśli praca na rencie jest dozwolona, a świadczeniobiorca z tego tytułu podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, po upływie pewnego okresu może oczekiwać przeliczenia, a tym samym zwiększenia wysokości renty. Faktycznie jest to możliwe, ale tylko w przypadku renty z tytułu niezdolności do pracy. Wysokość tego świadczenia uzależniona jest bowiem m.in. od wypracowanego przez świadczeniobiorcę okresu składkowego i nieskładkowego (patrz tabela).

Jeżeli rencista zgłosi wniosek o ponowne ustalenie wysokości świadczenia poprzez doliczenie wypracowanych po jego przyznaniu okresów składkowych lub nieskładkowych, za sprawą art. 112 ust. 1 ustawy emerytalnej kwotę przysługującego świadczenia zwiększa się poprzez doliczenie do kwoty:

• renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy:
   
• po 1,3% podstawy wymiaru, ustalonej w wyniku waloryzacji, za każdy rok okresów składkowych, o których mowa w art. 6 ustawy emerytalnej,
   
• po 0,7% podstawy wymiaru, ustalonej w wyniku waloryzacji, za każdy rok okresów nieskładkowych, o których mowa w art. 7 ustawy emerytalnej,
   
• renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy - 75% wzrostu obliczonego dla renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Przy obliczaniu renty oraz jej wzrostu, okresy składkowe i nieskładkowe ustala się z uwzględnieniem pełnych miesięcy.

Przy czym takie przeliczenie renty może nastąpić na wniosek świadczeniobiorcy zgłoszony:

• nie wcześniej niż po zakończeniu kwartału kalendarzowego - gdy rencista pozostaje w ubezpieczeniu lub
   
• w dowolnym czasie po ustaniu ubezpieczenia.

Praca bez wpływu na pozostałe renty

Na zwiększenie świadczenia, z uwagi na podleganie po jego przyznaniu ubezpieczeniom emerytalno-rentowym, nie mogą natomiast liczyć osoby uprawnione do:

• renty szkoleniowej - jak już wspomniano, nie przysługuje ona bowiem w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego,
   
• renty rodzinnej - wysokość tej renty jest pochodną świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu (patrz tabela), a tym samym fakt podlegania ubezpieczeniom emerytalno-rentowym przez osobę uprawnioną do renty rodzinnej nie może być podstawą do zwiększenia jej wysokości,
   
• renty socjalnej - ponieważ świadczenie to przyznawane jest w kwocie ryczałtowej (patrz tabela), podjęcie działalności zarobkowej, nawet jeśli z tego tytułu świadczeniobiorca podlega ubezpieczeniom emerytalno-rentowym, nie spowoduje zwiększenia jego wysokości.

Korzyść na przyszłość

Fakt podlegania ubezpieczeniom emerytalno-rentowym przez osoby uprawnione do renty, nawet jeśli nie spowoduje zwiększenia obecnie pobieranego świadczenia, może zaowocować w przyszłości, np. przy ustalaniu wysokości emerytury. Podstawę jej obliczenia dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. stanowi bowiem kwota:

• odpowiednio zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne,
   
• zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz
   
• środków zewidencjonowanych na subkoncie.

Natomiast na gwarantowaną jej najniższą wysokość z założenia mogą liczyć osoby, które mają wymagany okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej:

• 25 lat - dla mężczyzn i
   
• 20 lat - dla kobiet.