Z umowy pomiędzy dostawcą i odbiorcą może wynikać, że gdy nabywca płaci gotówką lub przed terminem zapłaty albo osiągnął ustalony poziom zakupów, to uzyskuje u sprzedawcy rabat. Jest to określona procentowo lub kwotowo zniżka od ustalonej ceny zakupionego towaru czy materiału. Może zostać udzielona w tym samym roku obrotowym, w którym nastąpiła sprzedaż (zakup), jak i po zakończeniu tego roku. Nowe stanowisko Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie rozrachunków z kontrahentami wyróżnia rabaty transakcyjne, potransakcyjne i tzw. prerabaty.
Z racji tego, że w ustawie o rachunkowości nie została uregulowana kwestia dokonywania korekt przychodów i kosztów w związku z udzielonymi/otrzymanymi rabatami, księgowi (od sierpnia 2019 r.) mogą korzystać z rozwiązań unormowanych w nowym stanowisku Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie rozrachunków z kontrahentami (Dz. Urz. Min. Fin. z 2019 r. poz. 83). Po raz pierwszy stosuje się je do sprawozdań finansowych sporządzonych za rok obrotowy rozpoczynający się od 1 stycznia 2019 r., z możliwością jego wcześniejszego zastosowania.
Należy zaznaczyć, że możliwość korzystania ze stanowiska wynika z art. 10 ust. 3 ustawy o rachunkowości. Przy czym jednostki mogą je stosować dobrowolnie (nie jest to obowiązek). W przypadku podmiotów, które w swoich zasadach (polityce) rachunkowości mają zapis o stosowaniu krajowych standardów rachunkowości i stanowisk wydanych przez KSR, nie muszą do tej polityki wprowadzać wskazówek określonych w stanowisku w sprawie rozrachunków z kontrahentami. Zmian w zasadach (polityce) rachunkowości trzeba dokonać wówczas, gdy jednostka nie zdecydowała o stosowaniu KSR lub stosuje wybrane z nich i chce dodatkowo skorzystać z rozwiązań zamieszczonych w stanowisku.
Na podstawie pkt 3 lit. m) stanowiska zmniejszeniem ceny, tj. rabatem, jest procentowe lub kwotowe obniżenie ceny za dostarczane dobra lub świadczoną usługę przyznawane:
a) za spełnienie przez kontrahenta określonych warunków w momencie sprzedaży lub po jej dokonaniu (np. za kupno określonej ilości dóbr lub usług, zwiększenie wolumenu zakupów, zwiększenie asortymentu zakupów, dokonanie zakupów w określonym czasie, lojalność wobec dostawcy, poniesienie kosztów przygotowania wyrobów gotowych do dalszej sprzedaży, poniesienie kosztów napraw gwarancyjnych w imieniu gwaranta),
b) jako rekompensata za niższą jakość sprzedanych dóbr i usług, uznane reklamacje.
W stanowisku jako najczęściej stosowane w obrocie gospodarczym formy zmniejszenia ceny (rabaty) zostały wyszczególnione:
Z punktu widzenia momentu ujęcia rabatów w księgach rachunkowych i tym samym ich wpływu na wartość rozrachunków z kontrahentami dzielą się one na rabaty transakcyjne, potransakcyjne i prerabaty. Rabaty transakcyjne są udzielane odbiorcy w momencie sprzedaży dóbr lub usług. Korygują one "na bieżąco" cenę sprzedaży/zakupu i są uwzględniane przez sprzedawcę w dokumencie pierwotnym (fakturze, paragonie, rachunku) wystawianym w związku z transakcją. Przy tego typu rabacie zarówno sprzedawca, jak i nabywca wprowadzają do ksiąg rachunkowych należności i zobowiązania z tytułu sprzedaży dobra lub usługi już po pomniejszeniu o przyznany rabat (przykład 1).
Jeżeli rabat jest udzielany odbiorcy po spełnieniu przez niego określonych warunków (np. zakup w danym okresie ustalonej minimalnej liczby dóbr lub usług) lub zaistnieniu określonych okoliczności (np. uszkodzenie dóbr w transporcie, uznanie złożonej przez odbiorcę reklamacji), to mamy do czynienia z rabatem potransakcyjnym. Przyznanie tego rodzaju rabatu jest przez sprzedawcę dokumentowane dowodem korygującym. Na jego podstawie ulega zmniejszeniu początkowa wartość należności lub zobowiązania figurująca w księgach rachunkowych sprzedawcy/nabywcy (pkt 6.2 stanowiska). W związku z przyznaniem rabatu potransakcyjnego, jeżeli pierwotna należność/zobowiązanie zostały już spłacone, może powstać nadpłata należności i zobowiązania.
Drugostronnie na podstawie dokumentu korygującego należy w księgach zmniejszyć koszt (lub wartość składnika majątku) bądź przychód. Chociaż w ustawie o rachunkowości nie została unormowana wprost kwestia dokonywania korekt przychodów i kosztów, to jednak w praktyce dla celów bilansowych korekty te (np. w związku z otrzymanymi/udzielonymi rabatami potransakcyjnymi) są przeprowadzane - o ile jest to możliwe - w tym samym okresie, w którym osiągnięto przychód lub poniesiono koszt. Korekta nie stanowi bowiem oddzielnego zdarzenia gospodarczego. Jeżeli jest już po zamknięciu miesiąca, to dokument korygujący wprowadza się do ksiąg na bieżąco.
W księgach rachunkowych po stronie nabywcy istnieje obowiązek zmniejszenia wartości towarów (lub innych składników majątku) o kwotę przyznanego rabatu (w świetle definicji ceny zakupu/nabycia określonej w art. 28 ust. 2 ustawy o rachunkowości). Jeżeli zakupione towary nadal znajdują się w magazynie, to pomniejszeniu ulega wartość towarów na koncie 33 "Towary" (przy ich ewidencji w cenie zakupu/nabycia) lub wartość odchyleń od cen ewidencyjnych na koncie 34-2 "Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów" (przy ich ewidencji w cenach ewidencyjnych różniących się od ceny zakupu/nabycia). Przykładowo, jeśli towary są ewidencjonowane w cenie zakupu (nabycia), to faktura korygująca dokumentująca rabat uzyskany po zakupie towarów może zostać wprowadzona do ksiąg zapisem:
a) wartość brutto rabatu
- Wn konto 21 "Rozrachunki z dostawcami",
b) zmniejszenie VAT naliczonego
- Ma konto 22-2 "VAT naliczony i jego rozliczenie",
c) kwota netto rabatu
- Ma konto 30 "Rozliczenie zakupu",
d) korekta wartości towarów znajdujących się na stanie magazynowym
- Wn konto 30 "Rozliczenie zakupu",
- Ma konto 33 "Towary".
Gdy rabat został jednostce udzielony już po sprzedaży towarów objętych tym rabatem, to niezbędne jest skorygowanie wartości tych towarów odniesionych w koszty (przykład 2).
Rabaty udzielane odbiorcy przed spełnieniem przez niego określonych warunków, które uzasadniają przyznanie rabatu, określane są mianem prerabatów. Nazywa się je również "premią z góry". Polegają one na tym, że sprzedawca udziela wstępnego rabatu już przy pierwszych zakupach dokonanych w danym okresie rozliczeniowym (np. miesiącu, kwartale, półroczu), zanim jeszcze ilość lub wartość nabytych przez odbiorcę dóbr lub usług osiągnie uzgodnioną w umowie minimalną wielkość dla danego okresu rozliczeniowego. Umowa zakupu-sprzedaży określa również terminy, w których następuje rozliczenie rabatu, tj. porównanie ilości lub wartości faktycznie dokonanych przez odbiorcę zakupów z ich minimalną wielkością warunkującą przyznanie rabatu. W przypadku gdy kontrahentowi nie udało się osiągnąć minimalnej wielkości zakupów, kwota otrzymanego rabatu (lub jej część) podlega zwrotowi sprzedawcy (pkt 6.2 stanowiska).
Sprzedawca dokumentuje każdą sprzedaż dóbr lub usług w okresie rozliczeniowym. Jeżeli sprzedawca i nabywca mają podstawę oczekiwać, że umowne warunki uprawniające do przyznania prerabatu zostaną spełnione (może to wynikać np. z postanowień umowy lub doświadczeń z dotychczasowej współpracy), określają wielkość prerabatu przypadającego na daną transakcję i na tej podstawie na bieżąco korygują wartość rozrachunków. Dokument potwierdzający przyznanie rabatu (dokument korygujący) sprzedawca wystawia w dniu rozliczenia udzielonego rabatu. Dopiero wówczas posiada informację, czy odbiorca spełnił warunki przyznania rabatu.
W sytuacji gdy rabat jest udzielany w roku następującym po roku, w którym nastąpiła sprzedaż, wówczas trzeba wziąć pod uwagę rozwiązanie zaproponowane w pkt 6.2 stanowiska, które jest spójne z art. 54 ustawy o rachunkowości. Wynika z niego, że ostateczne rozliczenie rabatu potransakcyjnego lub prerabatu z tytułu dokonanych w danym roku obrotowym transakcji zakupu-sprzedaży objętych rabatem może nastąpić po dniu bilansowym. Ujęcie w księgach rozliczenia rabatu przyznanego po dacie bilansu uzależnione jest od tego, czy rabat przyznano:
a) przed sporządzeniem sprawozdania finansowego - jednostka wtedy skoryguje wartość należności lub zobowiązania w księgach rachunkowych tego roku obrotowego, w którym przeprowadziła transakcje zakupu-sprzedaży objęte rabatem,
b) po sporządzeniu sprawozdania finansowego, ale przed jego zatwierdzeniem - jednostka skoryguje wartość należności lub zobowiązania w księgach rachunkowych tego roku obrotowego, w którym przeprowadziła transakcje zakupu-sprzedaży objęte rabatem i zmieni sprawozdanie finansowe za ten rok obrotowy, jeżeli uzna, zgodnie z art. 54 ust. 1 ustawy o rachunkowości, że kwota rabatu ma istotny wpływ na sprawozdanie finansowe; jeśli uzna kwotę rabatu za nieistotną z punktu widzenia sprawozdania finansowego, to skoryguje wartość należności lub zobowiązania w księgach roku obrotowego, w którym nastąpiło ostateczne rozliczenie rabatu,
c) po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego - jednostka, zgodnie z art. 54 ust. 2 ustawy o rachunkowości, skoryguje wartość należności lub zobowiązania w księgach rachunkowych roku obrotowego, w którym nastąpiło ostateczne rozliczenie rabatu.
|
Przykład 1 Hurtownia KARO regularnie sprzedaje firmie MONA towary handlowe. Z katalogu wynika, że cena sprzedaży netto towaru wynosi 100 zł/szt. Zgodnie z zawartą pomiędzy stronami umową po nabyciu w danym miesiącu 300 szt. towarów cena każdego kolejnego zakupionego przez firmę MONA towaru jest obniżana w stosunku do ceny katalogowej o 10% i wynosi 90 zł. W dniu 12 września 2019 r. firma MONA nabyła 350 szt. towarów. Hurtownia KARO nalicza rabat na bieżąco. Z racji tego, że odbiorca przekroczył próg 300 szt. dla danego miesiąca, cenę sprzedaży 50 szt. obniżono o 10%. Hurtownia wystawiła zatem w dniu 12 września 2019 r. fakturę na kwotę brutto 42.435 zł, tj. (300 szt. × 100 zł/szt. + 50 szt. × 90 zł/szt.) × 23%. Hurtownia w swoich księgach na podstawie faktury ujęła należność od firmy MONA w kwocie 42.435 zł po stronie Wn na koncie 20 "Rozrachunki z odbiorcami". Natomiast firma MONA w swoich księgach ujęła zobowiązanie wobec hurtowni w kwocie 42.435 zł po stronie Ma konta 21 "Rozrachunki z dostawcami". Przykład 2 Założenia
Dekretacja
Księgowania  |
||||||||||||||||||||||
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2019 r. poz. 351)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
