Fiskus nie może zająć majątku bez upomnienia

Urząd skarbowy nie może wszcząć postępowania egzekucyjnego, aby ściągnąć podatek wykazany w zeznaniu rocznym, jeżeli wcześniej nie da podatnikowi szansy na dobrowolne uregulowanie długu. Musi wysłać mu upomnienie. Podatnik, który nie otrzyma takiego pisma, a jego majątek zostanie zajęty, może wnieść zarzut.

Dwa warunki

Osoby, które nie zapłaciły podatku wykazanego w zeznaniu PIT, powinny liczyć się z jego przymusowym ściągnięciem. Urząd skarbowy może zablokować ich rachunki bankowe, zająć pobory, zlicytować rzeczy ruchome itp. Do wszczęcia postępowania egzekucyjnego nie jest potrzebna decyzja określająca wysokość podatku. Zobowiązania podatkowe powstające z dniem zaistnienia zdarzenia, z którymi ustawa podatkowa wiąże ich powstanie - a podatek dochodowy do takich należy - mogą być przymusowo ściągnięte na podstawie deklaracji lub zeznania złożonego przez podatnika. Muszą być jednak spełnione dwa warunki wskazane w art. 3a § 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Warunek pierwszy to zamieszczenie w deklaracji lub zeznaniu pouczenia, że stanowią one podstawę do wystawienia tytułu wykonawczego. W formularzach PIT znajduje się taka klauzula. Jest wyraźnie wskazane, że na podstawie danego zeznania zostanie wystawiony tytuł wykonawczy, jeśli wykazany w nim podatek nie będzie w całości zapłacony w terminie.

Drugi warunek to przesłanie podatnikowi upomnienia. Chodzi o upomnienie wzywające do uiszczenia zaległego podatku (wraz z odsetkami za zwłokę i kosztami upomnienia). Wysyłane jest ono na piśmie, za potwierdzeniem odbioru. Podatnik powinien uregulować należną kwotę w ciągu 7 dni od dnia doręczenia mu takiego upomnienia.

Po bezskutecznym upływie tego terminu może być wystawiony tytuł wykonawczy i rozpocząć się postępowanie egzekucyjne. W praktyce urzędnicy wstrzymują się z uruchomieniem tej procedury do czasu, aż będą mieli pewność, że podatnik otrzymał upomnienie, a po zapoznaniu się z nim rzeczywiście nie uregulował zaległego podatku. Czekają więc na potwierdzenie zwrotne, z którego wynika, że upomnienie dotarło do danej osoby. Biorą ponadto pod uwagę fakt, że wpłata podatku mogła nastąpić w ostatnim dniu terminu wskazanego w wezwaniu.

8,80 zł - koszt upomnienia przedegzekucyjnego.

Obrona podatnika

Podatnik, który nie otrzymał upomnienia, a zostało wobec niego wszczęte postępowanie egzekucyjne, powinien wnieść zarzut. Zgłasza się go na podstawie art. 33 pkt 7 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Na podjęcie takich środków obrony jest 7 dni od otrzymania odpisu tytułu wykonawczego.

W przypadku gdy zarzut okaże się uzasadniony - podatnik rzeczywiście nie dostał upomnienia, chociaż powinien - zostanie wydane postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego. Nie należy jednak liczyć na to, że urząd skarbowy zrezygnuje z dochodzenia niezapłaconego podatku. Naprawi swój błąd, wysyłając do podatnika upomnienie. Jeżeli dług nie zostanie uregulowany w wyznaczonym terminie, ponownie będzie uruchomiona procedura egzekucyjna.

W przypadku gdy urząd skarbowy nie uzna racji podatnika, na niekorzystne postanowienie w sprawie zgłoszonych zarzutów można złożyć zażalenie. Powinno być ono rozpatrzone w ciągu 14 dni od dnia doręczenia izbie skarbowej.

Należy pamiętać, że wniesienie zarzutu nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego. Może tak się stać jedynie w wyjątkowych sytuacjach. Urząd skarbowy może w uzasadnionych przypadkach wstrzymać postępowanie egzekucyjne lub niektóre czynności egzekucyjne do czasu rozpatrzenia zarzutu. Podobne kompetencje ma izba skarbowa jako organ nadzoru. W szczególnych przypadkach może wstrzymać czynności egzekucyjne do czasu rozpatrzenia zażalenia.

Ponowna egzekucja

Działania podejmowane przez pracowników działu egzekucyjnego urzędu skarbowego w celu ściągnięcia zaległości podatkowych nie zawsze przynoszą rezultaty. Nieskuteczne postępowanie egzekucyjne - takie, w którym nie uzyskuje się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne - może być umorzone. Nie pociąga to jednak za sobą automatycznie umorzenia nieściągniętego długu. Po pewnym czasie może być wszczęta ponowna egzekucja. Jest to dopuszczalne, gdy zmieni się sytuacja finansowa i majątkowa podatnika - zostanie ujawniony jego majątek lub źródła dochodu przewyższające kwotę wydatków egzekucyjnych.

Wydatki egzekucyjne to koszty faktycznie poniesione przez urząd skarbowy w związku z prowadzeniem egzekucji.

Nasuwa się pytanie, czy podatnik musi otrzymać upomnienie, gdy urząd skarbowy chce ponownie wszcząć postępowanie egzekucyjne, aby spróbować ściągnąć dług, którego poprzednio nie udało mu się wyegzekwować. W wyroku z dnia 8 lipca 2009 r., sygn. akt II FSK 315/08, NSA stwierdził, że nie. W sytuacji gdy w tej samej sprawie wszczynane jest ponowne postępowanie egzekucyjne, wierzyciel nie ma obowiązku jeszcze raz wzywać dłużnika do uregulowania długu. Upomnienie należy wysłać po upływie terminu do zapłaty wymaganej należności, a nie przed każdorazowym wystawieniem w tym samym zakresie tytułu wykonawczego.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2005 r. nr 229, poz. 1954 ze zm.)