Bilans jest elementem sprawozdania finansowego pokazującym po stronie aktywów stan majątku jednostki oraz po stronie pasywów źródła jego finansowania (kapitały własne i zobowiązania). Jak każdy element sprawozdawczości finansowej powinien on rzetelnie i jasno przedstawiać sytuację majątkową i finansową oraz wynik finansowy. Jakich błędów unikać w bilansie?
Za jakość sprawozdawczości finansowej odpowiada kierownictwo jednostki, członkowie rad nadzorczych lub innych organów nadzorujących (jeśli takowe powołano), a także osoba sporządzająca sprawozdanie finansowe (por. art. 4a ustawy o rachunkowości - Dz. U. z 2023 r. poz. 120 ze zm.). Dlatego przed zatwierdzeniem sprawozdania (a najlepiej przed jego podpisaniem) osoby odpowiedzialne powinny upewnić się, że jest ono wolne od istotnych zniekształceń powodujących nierzetelność. W części firm opinię o sprawozdaniu wyda przed jego zatwierdzeniem biegły rewident, jednak w większości mniejszych podmiotów badanie sprawozdania nie jest przeprowadzane i to w nich istnieje największe ryzyko wyemitowania sprawozdania z istotnymi błędami.
Błędy związane z bilansem można podzielić na następujące rodzaje:
Najwięcej nieprawidłowości wiąże się z niezachowaniem zasady ostrożnej wyceny składników majątku. Trzeba pamiętać, że każdy składnik aktywów należy na dzień bilansowy zweryfikować pod kątem ewentualnej trwałej utraty wartości i jeżeli takowa została stwierdzona - obowiązkowe jest dokonanie stosownego odpisu aktualizującego. Wyrażono to w art. 28 ust. 7 ustawy o rachunkowości, w myśl którego trwała utrata wartości zachodzi wtedy, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że kontrolowany przez jednostkę składnik aktywów nie przyniesie w przyszłości w znaczącej części lub w całości przewidywanych korzyści ekonomicznych. Uzasadnia to dokonanie odpisu aktualizującego doprowadzającego wartość składnika aktywów wynikającą z ksiąg rachunkowych do ceny sprzedaży netto, a w przypadku jej braku - do ustalonej w inny sposób wartości godziwej.
Najczęstsze błędy popełniane przez jednostki w zakresie wyceny aktywów to:
Nieprawidłowości najczęściej zdarzające się w obszarze wyceny zobowiązań to:
Chodzi tutaj o błędy polegające nie na błędnej wycenie, tylko na ujęciu sald w nieprawidłowej pozycji bilansu. Oto najczęstsze z nich:
Niestety zdarza się, że jednostka staje się ofiarą defraudacji. Jeśli jest w to zaangażowany ktoś ze służb finansowo-księgowych i np. wyprowadza gotówkę z jednostki, to zazwyczaj towarzyszy temu mniej lub bardziej wprawne maskowanie powstających mank. Powoduje to, że do czasu wykrycia procederu sprawozdanie finansowe, w tym bilans, może być w wielu miejscach zniekształcone, gdyż osoba maskująca będzie ukrywała następstwa swoich działań w rozmaity sposób, co zawsze prowadzi do zniekształcenia. Takie manko może być ukryte np. pod postacią zaniżenia zobowiązań, fikcyjnego kosztu, nieistniejącego aktywu. W każdym przypadku wpływa to na bilans, a zniekształcenia mogą być rozległe, zwłaszcza gdy proceder trwa dłużej.
Osobna sprawa to istnienie tzw. kont-śmietników, gdzie kumulują się rozmaite salda do wyjaśnienia, które nie zostały zweryfikowane i wyjaśnione na dzień bilansowy. Zwykle persalda tych kont są podpinane pod "inne należności lub zobowiązania". To również może być źródłem wypaczeń w bilansie.
Powiązania jednostek w bilansieJesteśmy spółką jawną i współpracujemy z niewielką spółką z o.o., w której posiadamy 15% udziałów. Jesteśmy jej głównym kontrahentem, a sama spółka z o.o. pracuje w oparciu o naszą wiedzę technologiczną. Czy w bilansie spółki jawnej należy wykazywać salda inwestycji w spółce z o.o. i rozrachunki z nią w grupie pozostałych? Wiele wskazuje na to, że spółkę z o.o. należy uznać za stowarzyszoną, a co za tym idzie - traktować ją jako taką, w której spółka jawna posiada zaangażowanie w kapitale. Tzw. znaczący wpływ na inną jednostkę określa art. 3 ust. 1 pkt 36 ustawy o rachunkowości jako niemającą znamion sprawowania kontroli lub współkontroli zdolność jednostki do wpływania na politykę finansową i operacyjną innej jednostki, m.in. przez:
Wprawdzie w omawianej sytuacji zaangażowanie kapitałowe jest niższe niż 20% liczby głosów, ale pozostałe dwie podane okoliczności wskazują na występowanie znaczącego wpływu. W związku z tym spółka jawna jest dla spółki z o.o. znaczącym inwestorem (art. 3 ust. 1 pkt 38 ustawy) i zarazem spółka z o.o. jest dla spółki jawnej jednostką stowarzyszoną (art. 3 ust. 1 pkt 41 ustawy). W konsekwencji istnieje zaangażowanie w kapitale, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pkt 37d ustawy i - jeśli udziały nie zostały wystawione na sprzedaż w krótkim okresie - wszystkie salda dotyczące spółki z o.o. należy pokazywać w bilansie spółki jawnej jako dotyczące pozostałych jednostek, w których jednostka posiada zaangażowanie w kapitale.
|
| ||||||||||||
|
||||||||||||
