Faktoring w księgach rachunkowych

Jedną z form finansowania bieżącej działalności firmy jest faktoring. Jest to działalność finansowa polegająca na wykupie przez faktora (np. bank) nieprzeterminowanych wierzytelności jednostki (faktoranta), które są jej należne z tytułu dokonanych dostaw towarów lub usług. W ramach faktoringu mogą być świadczone usługi dodatkowe polegające głównie na przejęciu ryzyka niewypłacalności dłużnika, windykacji należności, finansowaniu przez dyskonto.

Poprzez faktoring, który jest specyficznym rodzajem kredytowania należności, firmy mogą poprawić swoją płynność finansową, a także zabezpieczyć się przed niewypłacalnością dłużnika. Korzystając z faktoringu, jednostki otrzymują środki finansowe wcześniej niż wynosi termin zapadalności wierzytelności.

Na podstawie zawartej umowy faktoringu dochodzi do przeniesienia nieprzeterminowanych wierzytelności z faktoranta, czyli sprzedawcy określonych towarów lub usług, na rzecz faktora (np. banku). W zależności od tego, kto przejmuje ryzyko niewypłacalności dłużnika, wyróżnia się faktoring: właściwy (pełny), niewłaściwy (niepełny) oraz mieszany.

Faktoring właściwy (pełny)

W przypadku faktoringu właściwego (pełnego) dochodzi do definitywnego przeniesienia wierzytelności na faktora. Przejmuje on w pełni ryzyko niewypłacalności dłużnika. Wówczas w dacie przejęcia wierzytelności należy ją wyksięgować z ksiąg rachunkowych faktoranta (przykład 1). Umowę faktoringu można traktować w taki sam sposób jak sprzedaż wierzytelności. W związku z tym kwotę należną od faktora zalicza się do przychodów finansowych (por. art. 42 ust. 3 ustawy o rachunkowości). W księgach rachunkowych można ująć to zapisem:

- Wn konto 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Faktor),

- Ma konto 75-0 "Przychody finansowe".

Równolegle wyksięgowuje się wierzytelność z konta rozrachunkowego odbiorcy zapisem:

- Wn konto 75-1 "Koszty finansowe",

- Ma konto 20 "Rozrachunki z odbiorcami" (w analityce: Konto imienne kontrahenta).

Za świadczone usługi faktor pobiera opłaty, które odnoszone są w ciężar kosztów finansowych. Jeśli jest on podatnikiem VAT, to na fakturach dokumentujących pobraną opłatę nalicza podatek VAT. Ewidencja księgowa takiej faktury w księgach faktoranta może przebiegać zapisem:

a) wartość brutto

- Wn konto 30 "Rozliczenie zakupu",

- Ma konto 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Faktor),

b) VAT naliczony podlegający odliczeniu

- Wn konto 22-2 "VAT naliczony i jego rozliczenie",

- Ma konto 30 "Rozliczenie zakupu",

c) wartość netto

- Wn konto 75-1 "Koszty finansowe",

- Ma konto 30 "Rozliczenie zakupu".

Faktor przekazuje na rachunek bankowy faktoranta kwotę wierzytelności pomniejszoną o należność z tytułu świadczonej usługi. Ewidencja księgowa wpływu tych środków na rachunek bieżący przebiega zapisem:

- Wn konto 13-0 "Rachunek bieżący"

- Ma konto 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Faktor).

Faktoring niewłaściwy (niepełny)

Jeśli jednostka zawarła z bankiem umowę faktoringu niewłaściwego (niepełnego), to ryzyko niewypłacalności dłużnika nie przechodzi na faktora. Wówczas spoczywa ono na faktorancie. W tym przypadku nie wyksięgowuje się wierzytelności z jego ksiąg rachunkowych. Umowę faktoringu niewłaściwego (niepełnego) w księgach rachunkowych ujmuje się analogicznie do umowy kredytu lub pożyczki. Kwotę otrzymaną od faktora w ramach tzw. pożyczki faktoringowej, która może być pomniejszona o opłatę za świadczoną usługę, można ująć w ewidencji księgowej zapisem:

- Wn konto 13-0 "Rachunek bieżący",

- Ma konto 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Faktor).

Na podstawie informacji otrzymanych od faktora o uregulowaniu należności przez dłużnika faktorant dokonuje wyksięgowania należności z jego konta, zapisem:

- Wn konto 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Faktor),

- Ma konto 20 "Rozrachunki z odbiorcami" (w analityce: Konto imienne kontrahenta).

Może się zdarzyć, że wierzytelność nie zostanie uregulowana przez dłużnika w określonym terminie. Wówczas faktorant ma obowiązek zwrócić kwotę pożyczki faktoringowej. W księgach rachunkowych zwrot pożyczki można ująć zapisem:

- Wn konto 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Faktor),

- Ma konto 13-0 "Rachunek bieżący".

Faktoring mieszany

Firmy mogą także zawierać umowy faktoringu mieszanego. Polega on na tym, że faktor przejmuje ryzyko niewypłacalności dłużnika w części określonej w umowie. Ryzyko dotyczące pozostałej części wierzytelności spoczywa nadal na faktorancie. W księgach rachunkowych do kosztów finansowych zalicza się tę część wierzytelności, której ryzyko niespłacalności spoczywa na faktorze. Ewidencja księgowa tego zdarzenia może przebiegać następująco:

- Wn konto 75-1 "Koszty finansowe",

- Ma konto 20 "Rozrachunki z odbiorcami" (w analityce: Konto imienne kontrahenta).

Równolegle część wierzytelności, której ryzyko niespłacalności przejął wierzyciel, w księgach rachunkowych faktoranta zalicza się do przychodów finansowych. Pozostała część należności pozostaje w księgach na koncie 20 do czasu jej spłaty.

Faktoring odwrócony

Szczególnym rodzajem faktoringu jest faktoring odwrócony. W tym przypadku to dłużnik (nabywca) zawiera umowę z podmiotem świadczącym usługę faktoringu (np. z bankiem). Na jej podstawie dłużnik przekazuje faktorowi faktury za zakupione przez siebie towary lub usługi. Uregulowanie zapłaty przez faktora następuje bezpośrednio na rachunek bankowy dostawcy. Faktor nabywa wierzytelność poprzez jej spłatę i wstępuje wobec faktoranta w rolę wierzyciela. W umowie należy wskazać moment, w którym faktor wykupuje dług i wstępuje w prawa wierzyciela. Na ten dzień zmienia się bowiem wierzyciel. Na podstawie informacji otrzymanej od faktora o uregulowaniu zobowiązania wobec dostawcy należy przeksięgować w księgach dłużnika (faktoranta) wierzytelność zapisem:

- Wn konto 21 "Rozrachunki z dostawcami" lub konto 24 "Pozostałe rozrachunki",

- Ma konto 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Faktor).

W umowie faktoringu strony określają termin, w jakim faktorant ureguluje zobowiązanie wobec faktora. Spłatę tego zobowiązania ujmuje się zapisem:

- Wn konto 24 "Pozostałe rozrachunki" (w analityce: Faktor),

- Ma konto 13-0 "Rachunek bieżący".

Wynagrodzenie faktora za świadczone usługi w zakresie faktoringu odwróconego odnosi się u faktoranta w ciężar kosztów finansowych (przykład 2).

Przykład 1 Założenia Jednostka w czerwcu 2016 r. sprzedała towary, których wartość brutto wyniosła 73.800 zł, a termin zapłaty upływa 28 lipca br.   W celu wcześniejszego otrzymania środków pieniężnych z tytułu dokonanej sprzedaży jednostka w dniu 30 czerwca 2016 r. zawarła z bankiem umowę o usługę faktoringu. Zgodnie z umową bank zobowiązał się do nabycia niewymagalnej wierzytelności za sprzedane towary. Ryzyko niewypłacalności dłużnika przejął na siebie faktor (bank).   Zgodnie z fakturą wystawioną przez bank w dniu 1 lipca br. wartość usługi faktoringowej wyniosła brutto 3.690 zł (w tym VAT 690 zł). W tym samym dniu na rachunek jednostki wpłynęła kwota wierzytelności pomniejszona o wynagrodzenie należne faktorowi, czyli 70.110 zł, tj. 73.800 zł - 3.690 zł. Dekretacja Opis operacji Kwota Konto Wn Ma 1. PK - przejęcie przez bank wierzytelności na podstawie umowy faktoringowej:                a) należność z tytułu sprzedaży  73.800 zł 24 75-0    b) wartość nominalna wierzytelności 73.800 zł 75-1 20 2. Faktura za usługę faktoringową:                      a) wartość brutto  3.690 zł 30 24    b) VAT naliczony podlegający odliczeniu  690 zł 22-2 30    c) wartość netto 3.000 zł 75-1 30 3. WB - wpływ środków pieniężnych ze sprzedaży wierzytelności (kwota pomniejszona o wynagrodzenie należne faktorowi):  70.110 zł  13-0   24 Księgowania Przykład 2 Założenia W dniu 4 lipca 2016 r. jednostka zawarła z bankiem umowę faktoringu odwróconego, którym objęte są zobowiązania jednostki z tytułu nabytych towarów o wartości brutto 36.900 zł.   Jednostka otrzymała z banku informację, że dnia 11 lipca br. bank spłacił zobowiązanie.   Wynagrodzenie faktora wynosi brutto 1.107 zł (w tym VAT 207 zł).   Załóżmy, że jednostka w dniu 29 lipca br. uregulowała zobowiązanie wobec faktora w kwocie 38.007 zł, tj. 36.900 zł + 1.107 zł. Dekretacja Opis operacji Kwota Konto Wn Ma 1. PK - zmiana wierzyciela pod datą 11 lipca 2016 r.: 36.900 zł 21 24 2. Faktura za usługę faktoringową:                a) wartość brutto 1.107 zł 30 24    b) VAT naliczony podlegający odliczeniu 207 zł 22-2 30    c) wartość netto 900 zł 75-1 30 3. WB - uregulowanie zobowiązania wobec faktora: 38.007 zł 24 13-0 Księgowania

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2013 r. poz. 330 ze zm.)