Nadpłata wykazana w rocznym rozliczeniu podatku dochodowego podlega z urzędu zaliczeniu na zaległe i bieżące zobowiązania podatkowe, a na wniosek podatnika - na przyszłe podatki. Nie wolno jej jednak użyć do pokrycia należności wynikającej z nieostatecznej decyzji nieopatrzonej rygorem natychmiastowej wykonalności. Nadpłata podatku może być zajęta przez komornika sądowego.
Podatnik nie zawsze otrzyma zwrot nadpłaty podatku dochodowego wykazanej w rozliczeniu PIT. Cała lub część nadpłaty może zostać zarachowana na pokrycie należności podatkowych.
Nadpłata podatku podlega z urzędu - obligatoryjnie - zaliczeniu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę, odsetek za zwłokę od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek, kosztów upomnienia oraz bieżących zobowiązań podatkowych. Stanowi tak art. 76 § 1 Ordynacji podatkowej. Urząd skarbowy, u którego powstała nadpłata podatku, może ponadto zaliczyć ją na poczet niepodatkowych należności budżetowych o charakterze publicznoprawnym, w rozumieniu art. 60 ustawy o finansach publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 1530 ze zm.), do których wymiaru lub poboru jest właściwy inny organ KAS. Pozwala to na zarachowanie nadpłaty podatku m.in. na grzywny nakładane w drodze mandatu karnego, których poborem zajmuje się Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w Opolu. Urząd skarbowy wydaje na wniosek podatnika (a nie z urzędu) postanowienie w sprawie zaliczenia nadpłaty na poczet zaległych i bieżących zobowiązań podatkowych oraz wspomnianych należności budżetowych o charakterze publicznoprawnym w rozumieniu ustawy o finansach publicznych. Przysługuje na nie zażalenie.
Podatnikowi, który nie ma obciążeń w postaci zaległości podatkowych, odsetek za zwłokę od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek, kosztów upomnienia oraz bieżących zobowiązań podatkowych, nadpłata podatku jest zwracana, chyba że złoży wniosek o zarachowanie całej lub części przysługującej mu kwoty na przyszłe zobowiązania podatkowe. Należy w nim wskazać: z czego wynika nadpłata podatku, jaka jej kwota jest przeznaczona na dokonanie zaliczenia oraz na które zobowiązanie lub zobowiązania ma być zarachowana. Wniosek można złożyć w formie papierowej lub przesłać przez internet, w tym za pośrednictwem konta w e-Urzędzie Skarbowym.
Nadpłata podatku dochodowego nie może być z urzędu zarachowana na zaległość podatkową wynikającą z nieostatecznej decyzji nieopatrzonej rygorem natychmiastowej wykonalności.
Zasadą jest, że decyzja określająca lub ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego podlega wykonaniu dopiero wtedy, gdy stanie się ostateczna (tzn. gdy nie przysługuje od niej odwołanie). Urząd skarbowy nie może podjąć żadnych działań zmierzających do realizacji nieostatecznej decyzji - nie tylko w postępowaniu egzekucyjnym, ale także poprzez zaliczenie na zaległość podatkową nadpłaty podatku. Dokonanie z urzędu takiego zarachowania jest formą realizacji decyzji. Prowadzi do wygaśnięcia zobowiązania podatkowego. Zostałby więc osiągnięty taki sam rezultat, jak w przypadku podjęcia postępowania egzekucyjnego.
Urząd skarbowy zyskuje prawo do realizacji nieostatecznej decyzji po nadaniu jej rygoru natychmiastowej wykonalności. Takie rozwiązanie stosuje się, jeżeli urząd skarbowy uprawdopodobni, że zaległość podatkowa wynikająca z nieostatecznej decyzji nie zostanie w przyszłości wykonana z powodu krótkiego okresu do upływu jego terminu przedawnienia, trudnej sytuacji finansowej podatnika czy wyzbywania się przez niego majątku znacznej wartości (art. 239b § 1 Ordynacji podatkowej). Rygor natychmiastowej wykonalności nadawany jest w formie postanowienia. Przysługuje na nie zażalenie. Nadanie nieostatecznej decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności pozwala na jej realizację, a więc także na zaliczenie z urzędu nadpłaty podatku na poczet wynikającej z niej zaległości podatkowej.
Nadpłata podatku wykazana w rocznym zeznaniu podatkowym - jako wierzytelność przysługująca podatnikowi wobec organu podatkowego - może zostać zajęta w trybie egzekucji administracyjnej lub sądowej. Regulują to art. 89a ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz art. 9022 Kodeksu postępowania cywilnego.
Zajęcie nadpłaty podatku dochodowego skierowane do jednego naczelnika urzędu skarbowego jest skuteczne wobec pozostałych naczelników urzędów skarbowych. Organ prowadzący postępowanie egzekucyjne wobec podatnika nie musi więc ustalać właściwego dla niego urzędu skarbowego. Zajęcie nie wywołuje jednak skutku, jeżeli dotyczy zobowiązanego, który nie jest zaewidencjonowany w Centralnym Rejestrze Podmiotów - Krajowej Ewidencji Podatników. Chodzi także o osoby wykreślone z tej bazy np. po śmierci.
Zajęcie nadpłaty obejmuje wszelkie wierzytelności z tytułu nadpłaty podatku istniejące w chwili zajęcia oraz powstałe po jego dokonaniu. Przedmiotem zajęcia może być cała kwota nadpłaty w podatku dochodowym od osób fizycznych, także wynikająca ze skorzystania z ulg podatkowych, np. prorodzinnej. Dopuszczalne jest również zajęcie nadpłaty, która przysługuje małżonkom z tytułu łącznego opodatkowania dochodów, na pokrycie zobowiązań tylko jednego z małżonków. Priorytet mają jednak niezapłacone należności podatkowe. W razie egzekucyjnego zajęcia wierzytelności z tytułu nadpłaty podatku, zaliczenie jej na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę, bieżących zobowiązań podatkowych oraz odsetek od zaliczek określonych w decyzji wydanej na podstawie art. 53a Ordynacji podatkowej ma pierwszeństwo przed realizacją zajęcia.
W przypadku gdy dojdzie do zbiegu egzekucji do nadpłaty podatku dochodowego, tj. gdy jej zajęcia dokona więcej niż jeden organ egzekucyjny, naczelnik urzędu skarbowego zawiadamia te organy o zbiegu egzekucji i datach doręczenia dokonanych przez nie zawiadomień o zajęciu. Jednocześnie przekazuje środki pieniężne na pokrycie egzekwowanej należności pieniężnej, odsetek za zwłokę, kosztów upomnienia i egzekucyjnych.
Zbiegi dotyczące niewielkich kwot - gdy wierzytelność z tytułu nadpłaty podatku nie przewyższa 100 zł - są załatwiane w uproszczonym trybie, tj. nie stosuje się art. 62-63a oraz art. 69a § 1 i § 1a ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. W takiej sytuacji środki pieniężne podlegają przekazaniu na pokrycie dochodzonych należności organowi egzekucyjnemu, który jako pierwszy dokonał zajęcia, a jeżeli nie można ustalić pierwszeństwa - organowi egzekucyjnemu, który dokonał zajęcia na poczet należności w wyższej kwocie. Środki pieniężne, które pozostaną po takim przekazaniu, trafiają do organu egzekucyjnego, który jako kolejny dokonał zajęcia nadpłaty podatku, a w razie niemożności ustalenia kolejności - organowi, który dokonał zajęcia na poczet należności w wyższej kwocie, aż do całkowitego rozliczenia wierzytelności z tytułu nadpłaty podatku.
|
"Niewątpliwie art. 76 § 1 Ordynacji podatkowej wprowadza ograniczenie swobody dysponowania przez podatnika kwotą nadpłaconego podatku. Zwrot nadpłaty możliwy jest zatem wyłącznie wtedy, gdy na podatniku nie ciążą zaległe daniny, odsetki, o których mowa w tym przepisie, oraz nie ma on bieżących zobowiązań. W przepisie posłużono się sformułowaniem »nadpłaty wraz z ich oprocentowaniem podlegają zaliczeniu z urzędu«, tym samym zaliczenie nadpłaty nie zależy od uznania organu podatkowego jak również dyspozycji podatnika". Wyrok NSA z dnia 12 grudnia 2023 r., sygn. akt I FSK 1504/23 |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2025 r. poz. 111)
Ustawa z dnia 17.11.1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2024 r. poz. 1568)
Ustawa z dnia 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2025 r. poz. 132)
| ||||||||||||
|
||||||||||||
