Obowiązek zapewnienia dostępności produktów i usług

Z dniem 28 czerwca 2025 r. wejdą w życie przepisy ustawy o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze. Stanowi ona transpozycję do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług. Kogo obejmą nowe obowiązki? Na czym one polegają?

Dostępność

Ustawa o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze określa:

• wymagania dostępności produktów i usług,
• obowiązki podmiotów gospodarczych w zakresie zapewniania spełniania wymagań dostępności produktów i usług,
• system, zasady i tryb sprawowania nadzoru rynku w zakresie zapewniania spełniania wymagań dostępności produktów i usług.

Ustawa odnosi się do dostępności produktów i usług dla wszystkich konsumentów, jednak jej przepisy odwołują się przede wszystkim do osób ze szczególnymi potrzebami, zwłaszcza do osób z niepełnosprawnościami, których potrzeby i możliwości stanowią swoisty wskaźnik dla spełnienia kryterium dostępności przez produkty i usługi. Dostępność należy rozumieć jako zbiór takich cech otoczenia, które sprawiają, że osoby z niepełnosprawnościami mogą na prawach równych z innymi korzystać ze środowiska zbudowanego, transportu, informacji i komunikacji, w tym technologii i systemów informacyjno-komunikacyjnych, a także z innych urządzeń i usług, powszechnie dostępnych lub powszechnie zapewnianych.

Podmioty objęte regulacjami

Podmioty gospodarcze objęte zakresem ustawy mają obowiązek dostarczać produkty i świadczyć usługi, które spełniają wymagania dostępności w niej określone. Zobowiązanymi na mocy projektu ustawy są podmioty gospodarcze uczestniczące w łańcuchu dostaw i dystrybucji.

Zapewnienie dostępności produktów jest obowiązkiem:

• producentów,
• upoważnionych przedstawicieli,
• importerów,
• dystrybutorów.

Zapewnienie dostępności usług jest też obowiązkiem usługodawców.

Produkty i usługi

Przepisy omawianej ustawy mają zastosowanie w odniesieniu do:

1) komputerów ogólnego przeznaczenia i ich systemów operacyjnych,

2) terminali:

a) płatniczych, będących urządzeniami, których głównym przeznaczeniem jest umożliwianie dokonywania płatności z użyciem instrumentów płatniczych w rozumieniu art. 2 pkt 10 ustawy o usługach płatniczych (Dz. U. z 2024 r. poz. 30 ze zm.) w fizycznym punkcie sprzedaży,

b) samoobsługowych przeznaczonych do oferowania lub świadczenia usług objętych ustawą:

• bankomatów i wpłatomatów,
• automatów biletowych,
• urządzeń do odprawy,
• interaktywnych terminali przeznaczonych do udzielania informacji, z wyjątkiem terminali instalowanych jako zintegrowane części pojazdów samochodowych, statków powietrznych, statków wodnych i taboru kolejowego,

3) konsumenckich urządzeń końcowych z interaktywnymi zdolnościami obliczeniowymi wykorzystywanych do oferowania lub świadczenia usług:

a) telekomunikacyjnych,

b) dostępu do audiowizualnych usług medialnych,

4) czytników książek elektronicznych.

Jeśli chodzi o zapewnienie dostępności świadczonych usług, to wymogami ustawy objęte zostały usługi:

1) telekomunikacyjne, z wyjątkiem usług transmisji wykorzystywanych do oferowania lub świadczenia usług komunikacji maszyna - maszyna,

2) dostępu do audiowizualnych usług medialnych,

3) telekomunikacyjne,

4) bankowości detalicznej,

5) rozpowszechniania książek elektronicznych,

6) handlu elektronicznego.

Wymagania dostępności produktów i usług określone w ustawie są wymaganiami w zakresie dostępności dla osób niepełnosprawnych lub projektowania z przeznaczeniem dla wszystkich użytkowników, o których mowa w przepisach Prawa zamówień publicznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 1320), w odniesieniu do produktów i usług.

Zapewnienie dostępności

Produkt dostępny to taki produkt, o którym informacja, czyli instrukcje, etykiety, ostrzeżenia, jest dostępna oraz który spełnia wymogi dostępności. Informacje o produkcie, instrukcje, etykiety, ostrzeżenia spełnią wymogi dostępności, jeśli będą:

• udostępniane za pomocą różnych kanałów sensorycznych,
• prezentowane w sposób zrozumiały i widoczny,
• przedstawione za pomocą odpowiedniej czcionki z wystarczającym kontrastem i odstępami między literami, wierszami i akapitami.

Sam produkt, w tym interfejs użytkownika, musi spełniać wymagania dostępności określone w art. 8 omawianej ustawy. Będzie to miało miejsce jeżeli:

• umożliwia komunikowanie się,
• wykorzystuje mowę, ale oferuje alternatywy dla mowy i wprowadzania danych głosowych,
• wykorzystuje elementy wizualne,
• wykorzystuje kolor,
• wykorzystuje sygnały dźwiękowe,
• wykorzystuje elementy dźwiękowe,
• wymaga ręcznej obsługi, ale zapewnia sterowanie sekwencyjne, alternatywy dla motoryki małej oraz rozróżnienie przełączników dotykiem.

Natomiast usługodawca będzie zobowiązany do przeprowadzenia oceny zgodności usługi z wymaganiami dostępności. Będzie on miał obowiązek w regulaminie świadczenia usług lub innym równoważnym dokumencie podać do publicznej wiadomości w formie pisemnej, w postaci papierowej lub elektronicznej oraz w sposób dostępny dla osób ze szczególnymi potrzebami informacje o oferowanej i świadczonej usłudze, niezbędne do korzystania z usługi, oraz o tym, w jaki sposób usługa spełnia wymagania dostępności. Usługodawca będzie też zobowiązany m.in. do udzielania informacji na temat procesu oferowania lub świadczenia usługi i jego monitorowania w formie pisemnej, w postaci papierowej lub elektronicznej oraz w sposób dostępny dla osób ze szczególnymi potrzebami, przechowywania tych informacji przez cały okres, przez który usługa pozostaje w jego ofercie, uwzględniania zmiany dotyczącej oferowania lub świadczenia usługi, zmiany wymagań dostępności oraz w normach zharmonizowanych lub specyfikacjach technicznych, na podstawie których deklaruje się zgodność usługi z wymaganiami dostępności.

Zapewnienie dostępności produktów i usług będzie podlegało kontroli.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.04.2024 r. o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze (Dz. U. poz. 731)